O`zbekiston musulmonlari idorasi

Ramazonning oxirgi kuni

14.06.2018 51349 7 min.

Bizlarni O‘ziga ibodat qiladiganlardan qilib qo‘ygan Alloh taologa hamdu sanolar bo‘lsin. Hayotning barcha jabhalarida bizlarga namuna bo‘lgan islom minorasini ko‘targan zot Muhammad (sollallohu alayhi va sallam)ga salavot va salomlar bo‘lsin.

Ramazon oyining oxirgi kunlarini o‘tkazmoqdamiz Ramazon kunduzlari ro‘za tutib, tunlarda qoim, bedor bo‘lganlardan Alloh taolo rozi bo‘ladigan oydir. Jannat eshiklari ochilib, shaytonlar zanjirband qilinadigan oydir. Bu oy avvali rahmat, o‘rtasi mag‘firat hamda oxiri do‘zaxdan qutulish bo‘lgan ulug‘ oydir. Bu oy har tunda do‘zaxga kirishi vojib bo‘lgan kimsalarning yuz mingi ozod bo‘ladigan buyuk oydir. Bu oy ro‘zadorlarning nafasi Alloh taolo huzurida miskdan-da xushbo‘y bo‘ladigan muborak oydir. Bu oy Alloh taolo va gunohkorlar o‘tasida aloqa tiklanib gunohlar kechiriladigan oydir. Alloh taolo bandalaridan har bir solih amaldan keyin istig‘for aytishini talab qiladi. Bu borada Qur’oni karimda shunday marhamat qilinadi:

“…Darhol Rabbingizga hamd bilan tasbeh ayting va Undan mag‘firat so‘rang! Zero, U tavbalarni qabul etuvchi zotdir” (Nasr, 3).

“…Allohdan mag‘firat so‘rangiz. Albatta, Alloh kechirimli va rahmlidir” (Baqara, 199).

Ha azizlar, Alloh taolo gunohlarni kechiruvchi zotdir. Mohi sharif Ramazon oyining oxirgi kunu tunlarida barcha narsani biluvchi, olamlar Rabbisiga bog‘lanib, istig‘for va tavba qilish bilan mashg‘ul bo‘lishimiz lozim. Shoyad Alloh taolo gunohlarimizni kechirib, bizlarni yangi tug‘ilgan chaqaloq kabi gunohlardan pok qilsa.

Qur’oni karimda o‘tgan payg‘ambarlarning qavmlariga aytgan quyidagi so‘zlari keltiriladi:

Nuh (alayhissalom):

“Bas, dedimki: «Rabbingizdan mag‘firat so‘rangiz! Albatta, U (bandalariga nisbatan) o‘ta kechirimli zotdir. (Shunda, ya’ni istig‘for aytsangiz) ustingizga osmondan (barakali) yomg‘ir yog‘dirur, sizlarga mol-dunyo, farzandlar bilan madad berur hamda sizlarga bog‘lar (barpo) qilur va sizlarga anhorlarni (ato) qilur” (Nuh, 10-12).

Hud (alayhissalom):

“(Alloh buyuradiki), Rabbingizdan mag‘firat (kechirim) so‘rangiz, so‘ngra Unga tavba qilingiz, shunda (U) sizlarni ma’lum muddat (ajallaringiz oxiri)gacha chiroyli bahra bilan bahramand qilur va har bir fazlli (karamli, saxiy) kishiga O‘z fazlini ato etur…” (Hud, 3).

Sulaymon (alayhissaolom):

«Ey, Rabbim! O‘zing meni mag‘firat qilgin va menga o‘zimdan keyin biror kishiga muyassar bo‘lmaydigan bir mulk (hukmronlik) ato etgin! Sening O‘zinggina Vahhob (barcha yaxshiliklarni ato etuvchi)dirsan»” (Sod, 35).

Ibrohim (alayhissalom) umrlarining oxirida:

“U jazo kuni (qiyomatda) mening xatolarimni mag‘firat etishini umid qilurman”, deganlar (Shuaro, 82).

Alloh taolo Odam (alayhissalom) va ayollari Havvo onamiz gunoh qilib qo‘yganlarida aytgan so‘zlarini Qur’onda shunday marhamat qiladi:

“Ikkisi aytdilar: «Ey, Rabbimiz! Biz o‘zimizga (o‘zimiz) zulm qildik. Agar bizni kechirmasang va bizga rahm qilmasang, biz, albatta, ziyon ko‘ruvchilardan bo‘lib qolurmiz»” (A’rof, 23).

Alloh taolo istig‘for so‘rovchilarga shunday va’da beradi:

“Ularning ichida Siz bo‘la turib, Alloh ularni azoblovchi emas. Ular istig‘for aytib (kechirim so‘rab) turgan hollarida ham Alloh ularni azoblovchi emas” (Anfol, 33).

Alloh taolo barcha insonlarga shuday nido qiladi:

“(Ey, Muhammad!) O‘z jonlariga (gunoh bilan) zulm qilgan bandalarimga ayting: «Allohning rahmatidan noumid bo‘lmangiz! Albatta, Alloh barcha gunohlarni mag‘firat qilur. Albatta, Uning o‘zi Mag‘firatli va Rahmlidir” (Zumar, 53).

Bu oyat Ibn Kasir (rahmatullohi alayh) ta’biri bilan aytganda, kofirlar uchun ham, mo‘minlar uchun ham barobar da’vatdir. Zero, kufr va shirkdan shu dunyoda tavba qilib imon keltirgan kishining tavbasi va imoni qabul qilinishi aniq. Shuningdek, mo‘min bo‘la turib, daryoning ko‘pigidek ko‘p gunoh qilgan kimsaning ham gunohlarini Alloh taolo o‘z fazli bilan kechib yuborishi mumkin ekani ham oyat va hadislardan ma’lumdir (Shayx Abdulaziz Mansur).

Alloh taolo gunoh qilib qo‘yib istig‘for aytib, tavba qilgan bandalarini madh etib shunday deydi:

“Ular biror fahsh ish qilib qo‘ysalar yoki o‘zlariga zulm qilib qo‘ysalar, (darhol) Allohni eslab, istig‘for aytadilar. Vaholanki, gunohlarni faqat Allohgina mag‘firat etar. Yana, ular bila turib, qilmishlarida davom etmaydigan kishilardir. Aynan ularning mukofotlari – Parvardigorlaridan mag‘firat va ostidan anhorlar oqib turuvchi jannat bog‘lari bo‘lib, o‘sha joyda abadiy bo‘lurlar. (Solih) amal qiluvchilarning mukofoti naqadar yaxshi!” (Oli imron, 135-136).

Alloh taoloning rahmati ulug‘ligi va mag‘firati cheksiz ekani hamda chin qalbdan qilingan duolarni qabul qilishi haqida Qur’oni karimda shunday deyiladi:

“U imon keltirgan va solih amallarni qilgan zotlarni (duolarini) ijobat qilur va ularga O‘z fazlidan ziyodalik ato qilur. Kofirlar uchun esa qattiq azob bordir” (Shuro, 25).

“Allohga tavba qilib, Undan kechirim so‘ramaydilarmi?! (Axir,) Alloh kechirimli va rahmli zot-ku?!” (Moida, 74).

“Kimda-kim biror yomon ish qilsa yoki o‘z joniga jabr qilsa, so‘ngra Allohdan kechirim so‘rasa, Allohning (qanchalik) kechiruvchan va rahmli ekanini idrok etadi” (Niso, 110).

Biz Ramazonda tavba qilmasak, qachon tavba qilamiz? Alloh taologa Ramazonda qaytmasak, qachon qaytamiz? O‘z nafsimizni Ramazonda hisob-kitob qilmasak, qachon hisob qilamiz? Alloh taolo qudsiy hadisda: “Ey bandalarim, sizlar tunu kun gunoh qilsalaring ham Men barcha gunohlarni kechiruvchiman. Mag‘firat so‘rang, mag‘firat qilaman”, dedi.

Bugun istig‘for aytiladigan, gunohlardan forig‘ bo‘linadigan, Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘linadigan, do‘zahdan ozod bo‘linadigan oyining oxirgi kunidir. Bu fursatni g‘animat bilib, to‘liq foydalanaylik. Ushbu tunda o‘zimizni do‘zahdan qutqaraylik, namozni, tavba va istig‘forni ko‘paytiraylik, yaxshiliklarga shoshilaylik. Kim katta gunoh qilgan bo‘lsa, shu kunda afv qilinadi. Kim yomonlik qilgan bo‘lsa, bugun kechiriladi. Kelinglar, bugun Rabbimizdan mag‘firat qilishini so‘raylik, iltijo qilaylik. Kim bu kundan foydalanmasa pushaymon va ko‘p nadomat qiladi.

Alloh taolo bizlarga dunyo va oxiratda saodatni nasib qilsin. Umrning har soniyasini g‘animat biladiganlardan qilsin. Alvido ey Ramazon. Alvido ey taroveh, Alvido ey rahmat oyi.

Bahriddin PARPIYEV

Ramazon-2018

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Salla va do‘ppi

9.01.2025 3317 6 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Musulmonlar doimo ust-boshlariga pokiza va viqor beradigan kiyimlar kiyib keladi. Islom dini, ham tashqi, ham ichki poklikni shari’at talablariga muvofiq joriy qilgan. Alloh taolo go‘zaldir, go‘zallikni yaxshi ko‘radi. Salla ana shu tashqi ko‘rinishdagi go‘zallikning bir qismi bo‘lib, boshqa kiyimlarga qaraganda o‘ziga xos madaniyatni anglatadi. Salla musulmonlarning uzoq tarixga ega bosh kiyimi hisoblanadi. U boshga o‘raladigan mato bo‘lib, kishilar uni vaziyatga va jamiyatdagi urfga ko‘ra o‘rab yurishgan. Garchi uni o‘rashning bir necha usullari mavjud bo‘lsa ham, ma’lum shakli va rangi talab qilinmaydi.

Salla issiqdan, sovuqdan va chang to‘zondan himoyalanadigan bosh kiyimi bo‘lib, bu haqda mashhur tobe’iyn, «Nahv» fani asoschilaridan biri Abulasvad Duvaliy aytgan: “Salla jangda qalqon, issiqda soyabon, sovuqdan himoya, voizga viqor, turli tasodiflardan saqlovchi, inson qomatiga ziynatdur”. Qadimdan salla erkaklarning muruvvatini va qavm orasidagi obro‘-e’tiborini bildirgan.

Hatto hazrati Umar roziyallohu anhu, salla arablarning tojidur, deganlar. Salla kiyish borasida kelgan hadislar shari’at talab darajasida joriy qilishga yetadigan quvvatli emas, lekin Rasululloh alayhissalomning qavmlari odatiga ko‘ra salla o‘raganliklari siyratlari va kundalik holatlari borasida kelgan rivoyatlarda aytilgan bo‘lib, ulardan ba’zilarini keltirib o‘tamiz:

عن إبن عمر رضي الله عنهما مرفوعا: ” عليكم بالعمائم فإنها سيما الملائكة وأرخوها خلف ظهوركم”

Ibn Umar roziyallohu anhudan Nabiy alahissalomgacha yetib borgan sanad bilan rivoyat qilingan hadisda: “Sallalarni lozim tutinglar, zero bu farishtalarning siymosidur va uning peshini ortingizga tashlab olinglar”, deganlar.

عن ابن عباس رضي الله عنهما مرفوعا: اعتموا تزدادوا حلما

.Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilingan hadisda Nabiy alahissalom: “Salla kiyinglar, halimligingiz ziyoda bo‘ladi”, dedilar

عن ركانة قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: فرق بيننا وبين المشركين العمائم على القلانس

Salla o‘rash borasida O‘zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi 833-cavolga javob bergan. Javobda shunday deyilgan:

“O‘tmishda ahli ilm va fazilatli kishilar va ko‘pchilik ma’rifatparvar ajdodlarimiz sallada yurishni odat qilganlar. Lekin shuni ham ta’kidlab o‘tishimiz kerakki, Rasuli akram alayhissalomning ushbu kiyinish odatlari shari’at buyrug‘i sifatida qabul qilinmagan. Biror bir olim salla kiymagan kishi gunohkor bo‘lishini aytmagan. Balki, Islom kelganida erkaklar sallada yurishlari urf-odatlardan biri bo‘lib, bu borada kofir ham musulmon ham barobar bo‘lgan. Bu haqda Iordaniya fatvo hay’ati ulamolari shunday deyishadi:

وأما لبس النبي صلى الله عليه وسلم العمامة وحمله العصا فهو فعل عادي وقع على عادة العرب ذلك الزمن، وليس فعلا تشريعيا يدل على الاستحباب ولا يتأسى به الناس.

“Payg‘ambarimiz alayhissalomning salla kiyishlari va hassa tutishlari odatiy fe’llaridan bo‘lib, o‘sha zamon arablarining urflariga binoan qilinar edi. Bu ishlar mustahablikka dalolat qiladigan va odamlar o‘rnak oladigan shar’iy hukmlardan emas”.

Bosh kiyimlaridan yana biri bu do‘ppidir. Har bir millatning o‘ziga xosligini bildirib turuvchi libosi bo‘lib, millatning madaniyati va ba’zi o‘rinlarda diniga ham dalolat qiladi. Shuning uchun ham har bir millat o‘zligini saqlab qolish uchun milliy kiyimlar, milliy urf-an’analar, bayramlarini saqlab qolishga harakat qiladi. Ayniqsa bosh kiyim boshqa liboslardan ko‘ra o‘ziga xos o‘rin tutadi, chunki inson tanasidagi a’zolar ichida bosh eng aziz a’zo hisoblanadi. Shu e’tibordan bosh kiyimni oyoq ostida qolib ketmasligiga alohida e’tibor qaratiladi.

Shar’iy kitoblarimizga ham do‘ppi masalasi kiritilgan bo‘lib, ulamolarimiz ba’zi oyatlar va hadislardagi ma’nolarning dalolatidan sababsiz bosh kiyim kiymay namoz o‘qish makruh deb aytganlar.

Alloh taolo A’rof surasi 26-oyatida: “Ey, Odam bolalari, batahqiq, sizlarga avratingizni to‘sadigan libos va ziynat libosini nozil qildik. Taqvo libosi, ana o‘sha yaxshidir. Ana o‘shalar Allohning oyat-belgilaridandir. Shoyadki eslasalar”.

Shayx Polonpuriy hazratlari oyatdagi taqvo libosi taqvodor kishi kiyadigan libosi deb tafsir qilgan.

A’rof surasining 31-oyatida: “Ey, Odam avlodi! Har bir masjid (namoz) oldidan ziynatlaringizni (kiyib) olingiz!”.

Mufassirlar ushbu oyatdagi ziynatdan murod – kishi uchun viqor bag‘ishlaydigan kiyimlar ekaniga ittifoq qilishgan.

Bosh kiyimsiz namoz o‘qish borasida O‘zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi 109-cavolga javob bergan:

“Ko‘plab mo‘tabar ulamolar bundan bir necha asr muqaddam o‘z kitoblarida ushbu masalaga to‘xtalib, uning hukmini ochiq-oydin yozib ketganlar. Jumladan: Alloma Haskafiy o‘zining “Durrul muxtor” kitobida namozdagi makruh amallarni sanab, shunday degan:

وَصَلَاتُهُ حَاسِرًا رَأْسَهُ لِلتَّكَاسُلِ, وَلَا بَأْسَ بِهِ لِلتَّذَلُّلِ ، وَلَوْ سَقَطَتْ قَلَنْسُوَتُهُ فَإِعَادَتُهَا أَفْضَلُ إلَّا إذَا احْتَاجَتْ لِتَكْوِيرٍ أَوْ عَمَلٍ كَثِيرٍ

“Namozxon (bosh kiyim kiyishga) erinchoqlik qilib, yalangbosh holda namoz o‘qishi namozning makruhlaridandir. Agar o‘zini xokisor tutish uchun shunday qilsa, zarari yo‘q. Agar bosh kiyimi (namoz asnosida boshidan) tushib ketsa uni qaytarib olishi afzaldir. Lekin, uni o‘rashga yoki ko‘p harakat qilishga ehtiyoj bo‘lsa, bunday qilmaydi”.

Qolaversa, bosh kiyim bilan namoz o‘qish odob, namozga hurmat hisoblanadi. Shuning uchun namozni bosh kiyim bilan o‘qish afzal”.

Murtazoyev Arabxon,
Toshkent Islom instituti talabasi.