“Kimki narda o‘ynasa, Alloh taologa va Uning Rasuliga itoatsizlik qilibdi” (Imom Abu Dovud, Imom ibn Moja rivoyat qilgan).
Narda o‘ynash taqiqlanishining sababi vaqtni isrof qilish va qimor o‘yinlariga o‘rganib qolishdan iboratgina emas, unda unga ortiqcha bog‘lanib qolmaslikni va ko‘p vaqt o‘ynamaslikni shart qilib uni o‘ynash mumkin bo‘lib qolar edi. Masalan, biror kishi ishdan keyin 5-10 daqiqa dam olish uchun o‘ynayman, deyishi mumkin. Bir qarashda bunda hech qanday g‘ayritabiiy narsa yo‘qdek, ammo ana shu holatda ham narda o‘ynash qat’iyan taqiqlangan.
Nofe’dan rivoyat qilinadi:
«Abdulloh ibn Umar o‘z ahlidan birortasining nard o‘ynaganini bilsa, o‘shani urar va nardni sindirib tashlar edi».
Sharh: Ulug‘ sahobiy Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhuning bu ishlari barcha ota-onalar, oila boshliqlariga namunadir. Har bir oila boshlig‘i o‘z qo‘l ostidagilar nima bilan mashg‘ul ekanini ziyraklik bilan kuzatib turishi va noshar’iy ishlar sodir bo‘lsa, darhol chora ko‘rishi lozim.
Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:
«Unga hovlisida turadigan ahli baytidan ba’zilarining nardi borligi xabari yetdi. Bas, u ularga odam yuborib «Agar nardni chiqarib tashlamasangiz, sizlarni chiqarib tashlayman» dedi va bu ishlarini inkor qildi».
Sharh: Nardni o‘ynash u yoqda tursin, uni o‘ynaydigan taxtasi, donalari va toshlarini ham uyda saqlash mumkin emas ekan. Nard o‘ynagan kishiga emas, balki uni uyida saqlab turgan kishiga nisbatan shu qadar keskinlik qilgan ekanlar.
Robia ibn Kulsum ibn Jabrdan u otasidan rivoyat qilinadi:
«Ibn Zubayr bizga xutba qildi.
«Ey Makka ahli! Menga xabar berishlaricha, qurayshlik ba’zi kimsalar bir o‘yin o‘ynashar ekan, uning nomi nardisher ekan» dedi. U chapaqay edi. «Alloh «Albatta xamr va qimor rijsdir, shaytonning amalidandir...» degan.
«Albatta, men Allohning nomi ila qasam ichib aytamanki, kim uni o‘ynab, qo‘lga tushib, mening oldimga keltirilsa, men uni sochida va basharasida iqobga olaman va kiyimlarini uni oldimga olib kelgan odamga beraman», dedi».
Sharh: Abdulloh ibn Zubayr roziyallohu anhu bir muddat Makkada hokim bo‘lib turganlari hammaga ma’lum. O‘sha davrda ba’zi odamlarning nard o‘ynashayotganlari haqida u kishiga xabar yetganda bunga qarshi choralar ko‘rgan ekanlar. Bu choralar haqida o‘z xutbalarida e’lon qilgan ekanlar.
Narda o‘ynash mumkin emasligiga barcha mazhablar birdek ijmo’ qilgan – pul tikib o‘ynaydimi, shunchaki dam olish uchun o‘ynaydimi, farqi yo‘q.
Yuqoridagi hadisda ta’kidlanganidek, narda o‘ynash Alloh taologa va Uning Rasuliga itoatsizlik qilish bo‘ladi.
Ushbu hadis ma’nosidan yana shunday xulosa chiqarish mumkinki, odamni namozdan va boshqa ibodatlardan chalg‘itadigan, foydali ish koeffitsentini pasaytirib yuboradigan har qanday narsa – o‘yin bo‘ladimi, boshqa jiddiy mashg‘ulotmi – shariatimiz hukmi bo‘yicha harom ekan. Ikkinchi jihati, xuddi shu narsa insonning ruhiyatiga ham salbiy ta’sir o‘tkazsa (inson boqibeg‘am, erinchoq bo‘lib qolsa yoki xayol-hushi o‘sha narsaga bog‘lanib qolsa), bu ish ham harom va makruh sanaladi. Zotan, inson o‘ziga omonat qilib berilgan jismoniy va ruhiy sog‘likni muhofaza qilishga mas’uldir.
Binobarin, odamning shariat ruxsat bergan suv ichish, ovqat yeyish, xordiq chiqarish, yaxshi kiyimlar kiyish, o‘yin-kulgular qilishga ehtiyoji bo‘lganidek, ibodat qilishga, boshini sajdaga qo‘yishga ham kuchli ehtiyoj bor. Dinimiz inson hayotining barcha jihatlarini qamrab olgan va to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatib qo‘ygan. Biz bandalar ana shu yo‘ldan og‘ishmasak bas.
Damin JUMAQUL tayyorladi.
O‘MI Matbuot xizmati
Do‘stona va samimiy ruhda o‘tgan uchrashuvda Markaz rahbari O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan yurtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi haqida jumladan, Markaz doirasida amalga oshirilayotgan tadbirlar, barcha ilmiy va tashkiliy ishlar haqida ma’lumot berdi.
– O‘zbekiston Islom ilmi, fiqh va hadis sohasida yuksak merosga ega. Bu zaminda mashhur ulamolar, buyuk faqihlar, muhaddislar, mutafakkirlar va san’atshunoslar yetishib chiqqan, – dedi Islom uyushmasi bosh kotibi. – Ushbu merosning Islom olamidagi ahamiyati va dolzarbligini ko‘rsatishda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muhim o‘rin tutadi. Bu yurtning taniqli va mashhur allomalari tufayli Islom sivilizatsiyasining asl mohiyati xususan, insonparvarlik va bag‘rikenglik qadriyatlari bugungi kunga qadar saqlanib qolgan. Mazkur megaloyiha bu boy merosni jahon hamjamiyatiga tanitishda asosiy ahamiyatga ega. Biz Butunjahon Islom uyushmasi nomidan ushbu sa’y-harakatlarni to‘liq qo‘llab-quvvatlaymiz. O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlar uchun namuna bo‘ladi. Markaz bilan hamkorlik qilishdan benihoyat mamnunmiz! – deya ta’kidladi Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa.
Uchrashuv davomida Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlar xususan, Islom sivilizatsiyasi markazining barcha tadbirlari, rejalashtirilgan turli anjumanlarga qiziqish bildirib, bu borada olib borilayotgan ishlarni yuksak baholadi va mamnuniyat bilan e’tirof etdi. Islom sivilizatsiyasi markazining ochilish marosimi qanchalik ahamiyatli ekanligiga esa alohida to‘xtaldi. Shu o‘rinda Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqidan quyidagi iqtiboslarni keltirdi: “Biz butun jahon jamoatchiligiga islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini yetkazishni eng muhim vazifa, deb hisoblaymiz. Biz muqaddas dinimizni azaliy qadriyatlarimiz mujassamining ifodasi sifatida behad qadrlaymiz. Islom dini bizni ezgulik va tinchlikka, asl insoniy fazilatlarni asrab-avaylashga da’vat etadi. Islom sivilizatsiyasi markazining faoliyati ham shu maqsadga xizmat qiladi”. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Prezidenti tomonidan BMT minbaridan turib ilgari surilgan mazkur ulkan tashabbus Butunjahon Islom uyushmasi nomidan qo‘llab-quvvatlashini ta’kidlab o‘tdi.
Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Markaz tarkibida Arab-islom xattotlik maktabini ochish yo‘lga qo‘yilganini ma’lum qildi. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa ushbu loyihani to‘la-to‘kis qo‘llab-quvvatladi:
– Yangi O‘zbekiston loyihasi bo‘lmish bu xattotlik maktabi orqali Qur’oni karimning har bir surasini maxsus arab xatida, bezaklar bilan boyitilgan tarzda qo‘lda ko‘chirish maqsadga muvofiq, – deya taklif qildi Bosh kotib, – O‘zbekistondagi bo‘lajak Arab-islom xattotlik maktabi faoliyatini yo‘lga qo‘yishda, shuningdek, jahon miqyosida mashhur bo‘lgan katta tajribaga ega xattotlarni ushbu markazga jalb etish, xattotlarning ish faoliyati samarali bo‘lishi uchun ularni rag‘batlantirish va umuman maktab faoliyatini rivojlantirishda astoydil hamkorlik qilishga tayyormiz.
Delegatsiya a’zolari Makka shahrida joylashgan Hiro madaniyat dahasi, Vahiy muzeyi, “Burj as-sa’a” minorasida joylashgan shu nomdagi muzey, Ka’ba kisvasi uchun qirol Abdulaziz majmuasi va Madina shahridagi “Bo‘ston” muzeyi, Payg‘ambarimiz (s.a.v) siyratlari va Islom sivilizatsiyasi muzeyi, Jidda shahridagi Islom san’ati muzeyi va kutubxonasiga tashrif buyurdi va hamkorlik bo‘yicha muzokaralar olib bordi.
Bundan tashqari, Islom sivilizatsiyasi markazi delegatsiyasi a’zolari muzey va kutubxonalarga qilgan tashriflari jarayonida Payg‘ambarimizning faoliyat va turmush tarzlarini ifodalovchi videolavhalar O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markaziga taqdim etilishi masalasini ham ko‘rib chiqishdi.
Shuningdek, uchrashuvda O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Samarqandda yangidan bunyod etilayotgan Imom Buxoriy majmuasi ziyoratchilari uchun qulay shart-sharoitlar yaratish masalasida ham fikr almashildi. Bu borada Saudiya Arabistoni tajribasidan foydalanish maqsadida Butunjahon Islom uyushmasi Tadbirlar va konferensiyalar bo‘limi boshlig‘i Shokir Saloh al-Advaniy bilan muloqot o‘tkazildi. Muloqot davomida Islom uyushmasi vakili bu masalada Saudiya Arabistonining yetakchi tashkilotlaridan biri “Ilm” kompaniyasi ko‘mak berishini bildirdi. Keyingi muhokamalar videokonferensiya shaklida davom ettirilishiga kelishib olindi.