Abdurahmon RA’FAT POSHO
Ka’b ibn Molik roziyallohu anhu ansoriylarning ulug‘laridan, Yasribda katta e’tibor va obro‘ topgan kishilardan edi. U Aqoba kuni Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan ahdlashib, musulmon bo‘ldi. Faxri koinotning Badr va Tabukdan boshqa yurishlarida qatnashdi. Ka’b ibn Molik Payg‘ambarimiz alayhissalomdan o‘nlab hadis rivoyat qilgan. Makkada vafot etgan.
Uhud kuni Payg‘ambarimiz alayhissalom yaralandilar. Shu payt kimdir: «Muhammad o‘ldi!» deb baqirdi. Shu choq Rasululloh sollallohu alayhi vasallam musulmonlar tomon kela boshladilar. U zot alayhissalomni birinchi bo‘lib Ka’b ibn Molik tanib qoldi va baland ovozda: «Ey musulmonlar, suyunchi! Rasululloh tiriklar!» deb qichqirdi. Rasululloh alayhissalom unga: «Jim!» ishorasini qildilar. Musulmonlar atrofida to‘planishdi. Keyin birgalashib, toqqa ko‘tarilishdi.
* * *
Ka’b ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilinishicha, u masjidda ibn Abu Hadraddan qarzini berishini talab qildi. Shunda ikkovlarining ovozlari ko‘tarildi. Shovqinni hatto Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uyining ichida turib eshitdilar. Keyin hujralari pardasini ochib: «Ey Ka’b!» deb chaqirdilar. «Labbay, yo Rasululloh!» dedi u. «Qarzdan bunchasini kech», deb uning yarmiga ishora qildilar. «Shunday qilganim bo‘lsin, ey Allohning Rasuli», dedi. Keyin Rasululloh Ibn Abu Hadradga: «Tur, qarzni ado et», dedilar (Imom Buxoriy, Muslim, Termiziy, Nasaiy rivoyati).
* * *
Ka’b ibn Molik roziyallohu anhu aytadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Tabuk safari mevali daraxtlar soya solib, bu manzara odamga yoqadigan paytga to‘g‘ri keldi. Mening bunday rohat-farog‘atlarga moyilligim bor edi. Erta tongdan u zot yoniga tayyorgarlik qilish uchun borardim-u, lekin hech narsa qilmay qaytib kelar edim. Xizmat qilib yuraverdim. Musulmonlar Payg‘ambar alayhissalom bilan birga jo‘nashdi. Men esa yo‘lga tayyor emasdim. Ularga orqadan yetib olishni ham o‘yladim, ammo bu ham menga nasib qilmadi”.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Tabukdan qaytayotgani xabari kelganida meni g‘am bosdi. bahona izlashga tushdim: ertaga nima deb u zotning g‘azabidan qutulib qolsam ekan deb o‘ylay boshladim. Aqlli kishilardan yordam so‘radim. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yetib kelganlari ma’lum bo‘lganida meni yomon xayollar tark etdi. Oxiri rost gapirishga ahd qildim.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam erta tongda shaharga kirib keldilar. Safardan qaytsalar, oldin masjidga kirib ikki rakat namoz o‘qir, so‘ngra odamlar bilan uchrashar edilar. Bu safar ham shunday bo‘ldi. Joylariga kelib o‘tirganlarida Tabukka bormay qolganlar u zotga uzr ayta boshlashdi. Men ham u zot huzurlariga kelib, salom berdim. Menga sal g‘azabnok holatda tabassum qildilar. So‘ngra: «Kel», dedilar. Men qarshilariga o‘tirdim. U zot bormaganim sababini so‘raganlarida: «Allohga qasam, menda uzr yo‘q», dedim. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Rost gapirding, tur, to Allohning hukmi kelgunicha kut», dedilar.
Yana ikki kishiga shunday javob aytildi. Uchovimizga odamlar bilan gaplashish taqiqlandi. Shu azobda ellik kunni o‘tkazdik.
Madina bozorida yursam, shaharga don sotgani kelgan Shom dehqonlaridan biri: «Kim menga Ka’b ibn Molikni ko‘rsatib qo‘yadi?» dedi. Odamlar menga ishora qilishdi. U oldimga kelib, G‘asson podshohi bitgan maktubni uzatdi. Unda bunday deb yozilgan edi: «Bizga xabar yetdi, do‘sting senga jafo qilibdi. Huzurimizga kel, biz senga tasalli beramiz». Maktubni o‘qigach: «Bu bir fitna», dedim va yoqib yubordim.
Elliginchi kuni uyda bomdodni o‘qidim. Namozdan so‘ng Allohni zikr qildim. Yuragim siqilib, keng yer torayib ketgandek bo‘lib turgan paytda Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhuning bir tepalikda turib, baland ovozda: «Ey Ka’b ibn Molik, xursandlik xabari!» deb baqirganini eshitdim. Alloh taolo «Yana qolgan uch kishining ham (tavbalarini qabul etdi). Ularga keng yer torlik qilgan, yuraklari tang bo‘lgan va Alloh (g‘azabi)dan faqat Uning O‘ziga qochish bilan panoh topilishini bilishganidan so‘ng ular tavba qiluvchilardan bo‘lishlari uchun Alloh tavbalarini qabul etdi» (Tavba, 118) oyatini tushirgan edi. Bir kishi oldimga ot choptirib keldi. Aslam qabilasidan yana bir kishi piyoda keldi. Bu kishi tog‘ oshib kelib, baland ovoz bilan xushxabar berdi. Sevinganimdan unga ustki kiyimlarimni yechib, kiydirib qo‘ydim. So‘ng Rasululloh sollallohu alayhi vasallam huzurlariga jo‘nadim. Odamlar yo‘lda tavbam qabul bo‘lgani bilan meni tabriklashardi.
Masjidga kirdim. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam atrofida odam ko‘p ekan. Shunda Talha ibn Ubaydulloh roziyallohu anhu men bilan qo‘shqo‘llab so‘rashdi. So‘ng Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga salom bersam, xursand bo‘lganlaridan yuzlari yorishdi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning oldilarida o‘tirib: “Albatta, Alloh rostgo‘yligim sababidan najot berdi. Endi tavbamning natijasi o‘laroq, umrimning qolgan qismida faqat rost gapiraman...” dedim (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati).
Ahmad MUHAMMAD tarjima qildi
O‘zbek tili xalqimiz uchun milliy o‘zligimiz va mustaqil davlatchilik timsoli,
bebaho ma’naviy boylik, buyuk qadriyatdir.
Shavkat Mirziyoyev
O‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi xalqimizning milliy mustaqillikka erishish yo‘lidagi muhim siljishlardan biri bo‘lib, ona tilimizning bor go‘zalligi va jozibasini to‘la namoyon etish bilan birga, uni ilmiy asosda rivojlantirish borasida ham keng imkoniyatlar yaratdi.
Yangi O‘zbekistonda o‘zbek tilining xalqimiz ijtimoiy hayotida va xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini tubdan oshirish, unib-o‘sib kelayotgan yoshlarimizni vatanparvarlik, milliy an’ana va qadriyatlarga sadoqat, ulug‘ ajdodlarimizning boy merosiga vorislik ruhida tarbiyalash, mamlakatimizda davlat tilini to‘laqonli joriy etishni ta’minlashga qaratilgan yangidan-yangi tashabbuslar ilgari surilayotgani juda muhim.
Davlat tili siyosiy, ijtimoiy va madaniy sohalarda xalqni birlashtiruvchi qudratli vosita sanaladi. Ona tilimiz so‘zlashuvchilar soni ko‘pligiga ko‘ra, sayyoramizda eng keng tarqalgan 40 ta tildan biri ekani ham quvonarlidir. Hozirgi vaqtda yer yuzida o‘zbek tilida so‘zlashuvchilar soni qariyb 60 million kishini tashkil etishi esa uning dunyodagi yirik tillardan biriga aylanib borayotganidan dalolat beradi.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda barcha soha va tarmoqlar kabi ona tilimiz qadri va nufuzini yanada oshirish borasidagi siyosat va amaliy ishlar ham yangi bosqichga ko‘tarilmoqda. Buni o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi maqomi va obro‘-e’tiborini tubdan oshirish bo‘yicha qabul qilingan tarixiy farmon va qarorlar samaralari yaqqol tasdiqlaydi. Asosiy qonunimiz – Konstitutsiyamizning o‘zbek tilida qabul qilinishi esa ona tilimizning nufuzini yanada yuksaltirdi. Davlatimiz madhiyasi xalqaro maydonlarda o‘zbek tilida yangray boshladi. Ayniqsa, ona tilimiz Birlashgan Millatlar Tashkilotining yuksak minbarida ulkan siyosiy sammit va uchrashuvlarda baralla yangrab, tinchlik, do‘stlik va hamkorlik vositasiga aylanib borayotgani barchamizni quvontiradi. Til – millatning faxri, g‘ururi, ko‘zgusi. Millatlarni ajratib turuvchi asosiy belgilardan biri bu til ekan, har bir inson o‘z tilini bilishi, uni ulug‘lashi va shu bilan birga boshqa millatlarning ona tiliga ham hurmat bilan qarashi lozim.
Vatanimiz mustaqilligining ma’naviy asoslarini mustahkamlash, xalqimiz, avvalo, yosh avlodni milliy qadriyatlarimizga muhabbat va sadoqat ruhida tarbiyalashda o‘zbek tilining ahamiyati tobora ortib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida davlat tilining maqomi xuquqiy jixatdan mustaxkamlab qo‘yildi. O‘zbekiston Respublikasining “Davlat tili to‘g‘risida”gi qonunining qabul qilinishi ona tilimizning taraqqiyoti, rivojlanishi hamda o‘ziga xos va boy bisotini namoyish etishga keng imkoniyat yaratdi.
O‘zbek tili dunyodagi qadimiy, go‘zal va boy tillardan biri hisoblanadi. Tilimizdagi hayo, ibo, andisha, oriyat, mehrni yozuvchilarimiz asarlarida yaqqol ko‘rish mumkin. Mahmud Qoshg‘ariyning "Devoni lug‘atit turk" kitobi, Ahmad Yassaviyning hikmatlari, Alisher Navoiyning "Xamsa"si, Zahiriddin Muhammad Boburning "Boburnoma"si, Abdulla Qodiriyning betakror romanlari-oqibat so‘zlarini boshqa tilga aynan tarjima qilib bo‘lmaydi. Ularni faqat o‘zbek tilida ifodalash mumkin. Chunki bu tushunchalar xalqimizga xos va ularni aytishga faqat shu til qodirdir. Bizning ona tilimiz dunyodagi uch mingga yaqin til orasida turkiy tillar oilasiga mansub bo‘lib, jonli til sifatida qipchoq, qarluq, o‘g‘iz lahjalarida namoyon bo‘ladi. O‘zbek adabiy tili esa ana shu lahjalardagi so‘zlarning ma’lum bir me’yoriga keltirilgan shaklidir. U muttasil o‘sib, rivojlanib bormoqda. Uning rivojida so‘z mulkining sultoni Alisher Navoiyning xizmatlari beqiyosdir. Hazrat Navoiy til xaqida bunday yozadilar: “Ko‘ngil xazinasining qulfi tildir. Ul xazinaning kalitidin so‘z bil”.
O‘z ona tilimizga bo‘lgan muhabbatni xalqimizning, odamlarning samimiy suhbatlarida, yuksak axloqiy fazilatlarida ko‘rib, beixtiyor shunday el farzandi ekanligimizdan faxrlanamiz. O‘z tili uchun qayg‘urayotgan millat dunyo xalqlari safida o‘z o‘rnini, chinakam mustaqilligini asrashga, himoya qilishga jiddu jahd qilayotgan millat sanaladi. Millatning va milliy adabiyotning mavjudlik sharti bo‘lgan ona tilimiz taqdiri uchun kuyinish, uning ravnaqi uchun barcha imkoniyatlarni safarbar etish har birimizning burchimizdir.
Ona tilimizning xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini yuksaltirishda, uni milliy va umumbashariy tushunchalar asosida taraqqiy etgan tillar safiga qo‘shishda har birimiz tilimizga chuqur hurmat bilan e’tibor berishimiz kerak.
Shu o‘rinda ma’rifatparvar bobomiz, o‘z davrida o‘nga yaqin dunyoviy tillarni puxta o‘rgangan olim Is'hoqxon Ibratning quyidagi fikrlari e’tiborga molik: “Bizning yoshlar, albatta, boshqa tilni bilish uchun sa’y-harakat qilsinlar, lekin avval o‘z ona tilini ko‘zlariga to‘tiyo qilib, ehtirom ko‘rsatsinlar. Zero, o‘z tiliga sadoqat – bu Vataniy ishdir”.
Biz tilimizni qanchalik asrasak, yuksaltirsak, rivojlanishiga hissa qo‘shsak, o‘zga millatlar ham bizning tilimizni hurmat qilishadi hamda uning dunyo hamjamiyati maydonidagi o‘rni va poydevorini shunchalik mustahkam qo‘ygan bo‘lamiz.
Odiljon Narzullayev,
Yangiyul tumani “Qirsadaq’’ jome masjidi imom xatibi