“Lut o‘z qavmiga: “Albatta sizlar shunday buzuqlik qilmoqdasizlarki, sizlardan ilgari butun olamlardan biron kimsa bunday qilmagan edi. Haqiqatan sizlar (xotinlaringizni qo‘yib)erkaklarga borurmisizlar, yo‘lto‘sar qaroqchilik qilurmisizlar, majlislaringizda yolg‘on ishlar qilurmisizlar?” deganini eslang. Bas, Lut qavmining javobi faqat “Agar sen rostgo‘y kishilardan bo‘lsang, bizlarga Allohning azobini keltirchi” deyishlari bo‘ldi” (Ankabut surasi, 28-29-oyatlar).
O‘tgan ummatlar qissalarining Qur’onda zikr qilinishi hikmatlaridan biri ulardan ibrat olishimiz uchundir. Yuqoridagi oyat tafsirida keladiki: Jibril (alayhissalom) Allohning buyrug‘i bilan Lut qavmi yashaydigan qishloqni balandga ko‘tardiki, hatto osmondagi farishtalar itlarning vovillashini eshitdilar. So‘ng ularni ag‘darib o‘sha balandlikdan tashlab yubordi. Keyin Alloh taolo ular ustiga yomg‘ir kabi toshlarni yog‘dirdi. Bu azoblarning barchasi ular qilgan gunohlari sababli edi. Natijada ular qiyomatgacha yomonlik bilan zikr qilinadigan bo‘ldilar.
Bu oyat haqida imom Ajuriy (rohimahulloh) shunday dedilar: “Alloh taolo Lut qavmining qilgan yomon fasod ishlari haqida sizlarga xabar berdi. Alloh taolo ularning ko‘zlarini ko‘r qildi. So‘ng Jibril (alayhissalom) qanotlari bilan qishloq ahlini osmonga ko‘tardi va teskari qilib pastga tashladi. So‘ng ustlariga osmondan toshlar yog‘ildi va barchalari halok bo‘ldilar. Aytiladiki, ular to‘rt ming kishi edilar”.
Bu kabi ma’siyatlardan uzoq bo‘lish uchun quyidagilarga e’tiborli bo‘lish zarur:
1. Gunohlarni oson qilib va ziynatlab ko‘rsatuvchi do‘stlardan uzoq bo‘lish.
2. Qaraganda shahvoniy nafsni qo‘zg‘atuvchi narsalardan ko‘z yumish.
3. Nafsini poklash uchun tezroq uylanishga harakat qilish. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) dedilar: “Ey yoshlar jamoasi, sizlardan kim qodir bo‘lsa uylansin...”
4. Uylanishga qodir bo‘lmasa, shahvatni kesuvchi ro‘zani ko‘proq tutish. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) dedilar: “Albatta, shayton Odam bolasining qon tomirida yuradi. Uning yo‘lini ochlik bilan toraytiringlar”.
5. Bo‘sh vaqtlarini inson o‘zi uchun dunyo va oxiratda foyda beruvchi narsalar bilan o‘tkazish. Bu borada ota-onalar e’tiborni bolalardan qochirmasligi kerak.
Bu ummatlarning ahvollaridan ibratlanib, bunday gunohlardan uzoq bo‘lish kerak. Chunki hozirgi kunimizda avvalgi ota-bobolarimizda bo‘lmagan o‘ta xatarli kasalliklarning paydo bo‘lishi, bizlardan sodir bo‘layotgan gunohlarimiz sabablidir.
Ey Allohim, bizlarni doimo to‘g‘ri yo‘lingda sobitqadam qilib, fitnalardan omonda saqlagin.
Jabborali NURMATOV,
Toshkent Islom instituti katta o‘qituvchisi.
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Savol: Men haydovchilik qilaman. Ba’zilar menga ma’lum miqdorda pul berib, uni boshqa shahardagi odamga yetkazishimni so‘rashadi. Shu puldan avval o‘zim foyda ko‘rib, so‘ng aytilgan odamga to‘liq qilib yetkazsam bo‘ladimi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Yo‘q, bu ish joiz emas. Chunki bu omonatga xiyonat qilish hisoblanadi. Omonatga olingan puldan faqat egasi rozi bo‘lsagina ishlatish mumkin. Ammo egasi rozi bo‘lmasa, yoki egasiga bildirmay ishlatilsa, bu xiyonat sanaladi. Omonatga xiyonat qilish esa, katta gunoh va munofiqning belgilaridan biridir. Bu haqda faqih Nizomiddin Shoshiy rahimahulloh shunday zikr qiladilar:
“Omonatdor, vakil va g‘osib (birovning molini zo‘rlik bilan olgan kimsa)lar molning ayni o‘zini o‘zlarida olib qolib, uning mislini (qiymatini) to‘lashlari mumkin emasdir” (“Kitabul-xamsiyn” kitobi).
Shuningdek, alloma Ibn Nujaym rohimahulloh shunday naql qiladilar: “Omonatga olingan buyum boshqa kishiga na omonatga beriladi, na qarzga (bepul foydalanish uchun) beriladi, na ijaraga beriladi va na garovga qo‘yiladi. Agar omonatdor ulardan birortasini qilsa, javobgar bo‘ladi” (“Al-Bahrur-roiq” kitobi).
Xulosa qilib aytganda, haydovchilarning yuqoridagi birovning omonatidan beruxsat foydalanishlari va undan daromad ko‘rishlari shar’an joiz emasdir. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.