Sayt test holatida ishlamoqda!
15 Oktabr, 2025   |   23 Rabi`us soni, 1447

Toshkent shahri
Tong
05:16
Quyosh
06:35
Peshin
12:14
Asr
15:59
Shom
17:46
Xufton
18:58
Bismillah
15 Oktabr, 2025, 23 Rabi`us soni, 1447

“Sunnatlarning onasi”

28.05.2017   16766   5 min.
“Sunnatlarning onasi”

Umar ibn Xattob roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:“Bir kuni Rasululloh solallohu alayhi vasallamning huzurlarida edik. Birdan ustimizda oppoq kiyimli, sochlari qop-qora odam paydo bo‘ldi. Unda safarning asari ko‘rinmas edi. Bizlarning birortamiz uni tanimadik ham. U kelib Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning  to‘g‘rilariga o‘tirdi.  Ikki tizzasini U zotning tizzalariga tiradi. Ikki kaftini sonlari ustiga qo‘ydi va “Ey Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) menga Islom  haqida habar ber”, dedi. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam; “Islom Laa ilaha ilallallohu Muhammadur  Rasululloh”, deb shahodat keltirmog‘ing, namozni  to‘kis ado etmog‘ing, zakotni bermog‘ing, Ramazon ro‘zasini tutmog‘ing, agar yo‘lga qodir bo‘lsang baytni haj qilmog‘ing, dedilar”. “To‘g‘ri aytding”, -dedi. Biz uning ishidan ajablandik. O‘zi so‘rar va o‘zi tasdiq qilar edi.

“Menga iymon haqida habar ber”-dedi. “Iymon Allohga, Uning farishtalariga, kitoblariga, payg‘ambarlariga va oxirat kuniga iymon keltirmog‘ing”, dedilar. “To‘g‘ri aytding”, dedi.

U “Menga ehson haqida habar ber”, dedi. “Ehson Allohga huddi uni ko‘rib turganingdek ibodat qilmog‘ing. Agar sen uni ko‘rmasang U seni ko‘rib turibdi”, dedilar.

“Menga qiyomat haqida habar ber”, dedi. “Bu borada so‘ralinayotgan kishi so‘rayotgan kishidan bilguvchi emas”, dedilar.  “Unda uning alomatlari haqida xabar ber”, dedi.  “Cho‘ri o‘z xojasini tug‘moqligi, yalangoyoq, yalang‘och, kambag‘al cho‘ponlarni bino qurishda bir-biridan o‘zishga urinishlarini ko‘rmog‘ing”, dedilar. 

So‘ngra u qaytib ketdi. Bir muddat turib qoldim.  So‘ng U zot menga “Ey, Umar, so‘rovchi kimligini bildingmi?”, dedilar. “Alloh va uning Rasuli bilguvchi”, dedim. “Albatta U Jabroildir. Sizlarning diningizni o‘rgatish uchun kelibdi”, dedilar (Imom Muslim rivoyati).

Ibn Daqiyq al-Iyd aytadi: “Bu hadis juda  muhim hadis bo‘lib, u barcha zohiriy va botiniy amallarni o‘zida mujassam etgan. Shariat ilmlarining barchasi bu hadisdan to‘yingan. Chunki, bu hadis barcha sunnat ilmlarini  jamlagan. “Fotiha” surasi Qur’onning onasi deb nomlangani kabi bu hadis ham sunnatning onasidir”.

“Jibril hadisi” nomini olgan bu hadis mutavotir hadis hisoblanadi. Zero, bu hadisni Abu Hurayra, Umar, Abu Zarr, Anas, Ibn Abbos, Ibn Umar, Abu Omir Ash’riy, Jariyr Balxiy kabi buyuk sahobiylar rivoyat qilganlar.

Hadisdan olinadigan foydalar;

Kiyim bosh va ko‘rinishni chiroyli tutish. Masjid va ilm majlislariga borish uchun pokiza kiyimlarni kiyish va hushbo‘yliklarni surish mustahab sanaladi. Shuningdek ilm majlislarida olimlar bilan odob doirasida muomilada bo‘lish. Zero, Jabroil alayhissalom insonlarga gaplari va xolatlari bilan ilm o‘rgatish uchun tashrif buyurgan edilar.

Ehson nima? Ehson – biror ishni puxta va ixlos bilan qilishlikdir. Ya’ni, Alloh taologa ibodat shu darajada xolis bo‘lishi kerakki, go‘yoki banda ibodat vaqtida Allohni ko‘rib turgandek bo‘lishi kerak. Agar buning uddasidan chiqa olmasa, shuni yodiga tutsinki, Alloh taolo uni ko‘rib turibdi va undan sodir bo‘layotgan barcha katta va kichik amallardan xabardor ekanini his qilib turishidir.

Qiyomat va uning alomatlari. Qiyomat qachon qoim bo‘lishi faqatgina Alloh taoloning o‘zigagina ma’lum bo‘lgan g‘aybiy ishdir. Biroq hadisda uning alomatlari zikr qilinmoqda.

Ilm haqida so‘rashning zarurligi. Musulmon inson o‘zining dunyosi va oxirati uchun foydali narsalar haqida so‘rab o‘rganishi va befoyda narsalarni tark qilishi lozim. Shuningdek, bir ilm majlisiga borsa va bu yerdagilar biror masalaga muxtoj ekanliklarini ko‘rsa-yu, biroq bu masala haqida hech kim so‘ramayotgan bo‘lsa, agarchi o‘zi bu haqda bilsa ham huddi bilmagan odam singari bu haqda olim  odamga savol berishi kerak. Chunki uning  savoli natijasida shu masaladan bexabar bo‘lganlar uning  mohiyatini bilib oladilar.

Kimki o‘zi bilmaydigan narsalar haqida savol berilsa unga “bilmayman” deb javob qaytarishi vojib bo‘ladi. Bu uning taqvosi va ilmini to‘g‘ri yo‘naltirganining dalilidir.

Savol javob ham tarbiya berish usullarining biridir. Bu uslub qadimda ham hozirda ham ommalashgan usuldir. Shuningdek, bu usul Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning juda ko‘p hadislarida ham takrorlangan. Zero, bunday uslub tinglovchilarning nazarini o‘ziga jalb qiladi va ularni javobga tashna xolatga keltiradi.

Jaloliddin  Hamroqulov

"Novza" jome  masjidi imom-xatibi,

TII ”Tahfizul Qur’on” kafedra mudiri

Boshqa maqolalar

“Yalla, ya hajji” nima degani?

14.10.2025   4365   1 min.
“Yalla, ya hajji” nima degani?

Yalla, ya hajji” – Makkadagi Masjidul Haram xodimlari tomonidan ko‘p ishlatiladigan ibora bo‘lib, “ey hoji, yuring” degan ma’noni bildiradi. Bu so‘z ikki qismdan iborat:

  • Yalla (يلا) – “keling”, “yuring”, “harakatlaning” ma’nosida;
  • Ya hajji (حاجّ يا ) – “ey hoji” degani.

Shuning uchun, xodimlar “yalla, ya hajji” desa, “ey hoji, yuring!” yoki “hojilar, harakatlaninglar!” deyayotgan bo‘ladi.

Bu iborani asosan Masjidul Haramdagi xavfsizlik xodimlari odamlar oqimini boshqarish, tig‘izlikning oldini olish va ziyoratchilarning harakat ravonligini ta’minlash uchun qo‘llaydilar. Har kuni millionlab ziyoratchilar yig‘iladigan ushbu muqaddas maskanda harakatni muvofiqlashtirish juda muhim hisoblanadi.

Xavfsizlik xodimlari ba’zan “Yalla, hajji, tariyq!” deb ham murojaat qiladi. Bunisi “hoji, yuring, yo‘l bering!” degan ma’noni anglatadi. “Tariyq” (طريق) so‘zi “yo‘l” yoki “yo‘l bering” ma’nosida qo‘llanadi.

Haj va umra safarlariga borayotgan ziyoratchilar uchun arabchadagi ayrim iboralarni bilib olish juda foydali. Bu nafaqat xavfsizlik xodimlarining ko‘rsatmalariga to‘g‘ri amal qilishga yordam beradi, balki harakat jarayonidagi tartibni ham ta’minlaydi.

“Yalla hajji” – bu oddiy so‘z emas, balki Makkadagi tartib va hamjihatlik ramzidir. U hojilarni bir yo‘nalishda harakatlantirish, ularning xavfsizligini ta’minlash va ibodat muhitini osoyishta saqlash uchun qo‘llaniladigan iboradir.

T.Azimov