Alloh yarlaqagan o‘zbekni azal,
Istibdod avjiga chiqqan bir mahal,
Sizdek o‘g‘lon berdi, dono, bebadal,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Teng huquqli, azim, mustaqil davlat,
Tezda kuchga to‘lib, quchdi saodat,
Siz tufayli baxtga yuz tutdi millat,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Barham topdi bari zulmu xiyonat,
Qaddini tikladi, dinu diyonat,
Asriy duolarkim topdi ijobat,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Har soha rivojda, e’tibor behad,
Ulug‘ ajdodlarga ko‘rsatib hurmat,
O‘zbekni olamga etdingiz ibrat,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Qatag‘on qilingan beayb ajdod,
Siz sabab oqlandi, nomi barhayot,
Azizlarning ruhin shod aylagan zot,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Imom Buxoriyning markazi a’lo,
Tadqiqot, ma’rifat ishi behamto,
Zakovatingizga tahsinda dunyo,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Emin-erkin qilib Qur’on tilovat,
Bezovta yuraklar topdi halovat,
Tazyiqsiz qilinar toat-ibodat,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Qilgan ishlaringiz ko‘lami cheksiz,
Ta’rif-tavsifiga kalomdir ojiz,
Xalq deb yongan siymo, niyati xolis,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Iqtisod, siyosat, mafkura bari,
Bo‘ldingiz tinchlikning buyuk sarvari,
Millatlar totuvdir qondosh singari,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Haj sari ochildi yo‘limiz ravon,
Masjid, ziyoratgoh obod, charog‘on,
Sizga duodadir har bitta inson,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Temuriy soniysiz, sohibi davron,
Istiqlol yo‘lida ulug‘vor karvon,
O‘zbekiston nomi ellarda doston,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Xalq ra’yi, istagi siz uchun dastur,
O‘zbekman deganning dilida g‘urur,
Mislsiz rahnamo, olovqalb, yovqur,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Alloh dargohiga yuzlangan chog‘i,
Kuydirdi dillarni hajringiz dog‘i,
Ey ulug‘ millatning ko‘zu qarog‘i,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Turkmanda, rusda ham siz uchun yodgor,
O‘zbek o‘g‘loniga hurmat iftixor,
Dunyoni lol etgan dono shahsuvor,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Ortingizda qoldi, munosib izdosh,
Shavkatli rahnamo elga chin sirdosh,
Toki mahshargacha ruhingiz qo‘ldosh,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Abdulahad kabi millionlab inson,
Yodlab ruhingizni shod etar chandon,
Tarix sahnasida milliy qahramon,
Islom ota, abad qalbimizdasiz.
Abdulahad qori Shahrixoniy,
Bo‘z tumani bosh imom-xatibi
MUSLIM.UZ
Qur’oni karimda “ONA” so‘zi ulug‘vor va mo‘tabar narsalarni ifodalash uchun qo‘llaniladi. Shuningdek, Alloh taolo ularga hech kimga nasib qilmagan buyuk maqomni in’om etgan. Bu haqda Alloh taolo Luqmon surasida: “Biz insonga ota-onasi haqida tavsiya qildik: onasi uni zaiflik ustiga zaiflik bilan ko‘tardi; uni sutdan ajratish ikki yil ichidadir” degan (14-oyat).
Mufassir Ibn Atiyya rahimahulloh ushbu oyatning tafsirida: “Alloh taolo bu oyatda onaning xizmatini alohida ta’kidlab o‘tgani, onalarning darajasi yuqori ekaniga ishora qiladi”, degan.
O‘z havoi nafslaridan biror so‘z aytmagan Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan kimga yaxshilik qilish kerakligi so‘ralganda uch bora “onangga yaxshilik qil” deb javob berganlar.
Onaning vazifasi – farzandni dunyoga keltirish, boqish va uni tarbiyalab voyaga yetkazish bilan cheklanadimi yoki ularning bundanda boshqa muhim hamda kattaroq mas’uliyatlari bormi?
Bu savolga zamonaviy ilm-fan bizga javob beradi...
Keling, savolga javobni ona qornida rivojlanadigan va ona tanasining ajralmas qismi hisoblangan homiladan boshlaylik. Onaning jismoniy holati va uning ovqatlanishi homilaga ta’sir qilganidek, onaning hissiy holati ham ta’sir qiladi.
2013 yilda Granada (Ispaniya) universiteti olimlari 5 yil davomida tadqiqot o‘tkazishdi. 17 ming nafar onalar va 18 ming chaqaloqlar qamrab olgan tadqiqotda sog‘lom ovqatlanish va emizishning farzand salomatligiga ta’sirini kuzatdilar.
Unga ko‘ra, homiladorlik vaqtida onalarning to‘g‘ri ovqatlanishi va diyeta qilishi – farzandning sog‘lom tug‘ilishi va rivojlanishi uchun asosiy omil bo‘lib xizmat qilishi aniqlangan. Tadqiqotda onaning aqliy salohiyatining yuqori bo‘lishi farzandga katta ta’sir etishi isbotlangan.
Shuningdek, onaning ruhiy holati homilaga to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir qilishi kuzatilgan. Ruhiy tushkunlik, depressiya, qayg‘u va tashvish ichki stress, xususan, kortizol gormonini keltirib chiqaradi.
Ona tushkunlikka tushganda kortizol farzand miyasining rivojlanishiga salbiy ta’sir qiladi. Natijada bola miya qismidagi o‘zgarishlar sababli bezovtanaladi.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, kortizol gormoni qondagi kislorod miqdoriga, natijada bolaning nafaqat tug‘ma nuqsonlar bilan yoki erta tug‘ilishi, hatto uning butun kelajakdagi hayotiga ta’sir qilishi mumkin.
Stressni boshdan kechirgan homilador ayollardan dunyo kelgan farzandlarda ruhiy kasalliklar, semirish, qand kasalligi, saraton va asab tizimi kasalliklari ehtimoli ham ularda yuqori bo‘lgan.
Xavotirli yeri shuki, bu alomatlar kelgusi avlodga ham o‘tgan. Ha, uning asorati nafaqat farzandlari, balki nabiralarining hayotlariga ta’sir o‘tkazgan.
Onaning bolasiga bo‘lgan g‘amxo‘rligi va mehri farzandning maktabdagi fanlarni yaxshi o‘zlashtirishni, ayniqsa, matematika va chet tillari kabi fanlarni puxta o‘rganish qobiliyatini hamda o‘qish ko‘nikmalarini shakllantiradi.
Shuningdek, olimlarning ta’kidlashicha, bolaga ijobiy ta’sir ko‘rsatadigan eng muhim omillardan biri bu – ona-bola o‘rtasidagi iliq munosabatlar sanaladi. Onaning stress holati esa, farzandning miyasiga jiddiy ta’sir qiladi.
Miyaning tubiga kirib borishga imkon beruvchi so‘nggi texnologiyalar onaning mehr-muhabbati bola miyasining gippokampus deb ataladigan qismiga ta’sir qilishi aniqlangan. U xotira hujayralarining yangilanishi, yodlab qolish qobiliyati va stressga javob berish vazifalarini bajaradi.
Boshqa bir tadqiqotga ko‘ra, gippokampus ko‘rsatkichi onasidan mehr ko‘rganlarda mehr ko‘rmagan bolalarga qaraganda yuqori ekani kuzatilgan.
Ruminiyada yoshligidan stressda, beparvo munosabatda ulg‘aygan bolalar ustida olib borilgan tadqiqot natijalarida ularning miya qismida qora tuynuklar borligi aniqlangan.
Gerhard Suyu o‘zining “Muhabbat qanday ta’sir qiladi?” nomli kitobida “Farzandga qilingan har qanday munosabat uning miya faoliyatiga ta’sir qiladi. Agar farzandga doimiy ravishda qattiqqo‘llik, do‘q-po‘pisa qilinsa, u asabiy, qo‘rqoq, o‘z fikrini erkin bayon eta olmaydigan bo‘lib voyaga yetadi”.
AQSHda 3 mingga yaqin shaxslar o‘rtasida o‘tkazilgan so‘rovnomada, ona va bola o‘rtasida sog‘lom hissiy munosabatlar mavjud bo‘lsa, ularning jismoniy va ruhiy salomatligiga ijobiy ta’siri 74 yil davom etishi mumkinligini aniqlangan.
Demak, farzandning nafaqat sog‘lom, balki salohiyatli bo‘lishida ham Onalarning o‘rni va mas’uliyati shunchalik yuqori ekan.
Davron NURMUHAMMAD