Do‘stlashish fazilati
Alloh taolo inson zotini barcha mavjudotlar ichida azizu mukarram qilib yaratgan.
Bu haqda Qur’oni karimda shunday deyiladi:
“Darhaqiqat, (Biz) odam farzandlarini (aziz va) mukarram qildik va ularni quruqlik va dengizga (ot-ulov va kemalarga) mindirib qo‘ydik hamda ularga pok narsalardan rizq berdik va ularni O‘zimiz yaratgan ko‘p jonzotlardan afzal qilib qo‘ydik” (Isro, 70-oyat).
Bu oyati karimada Alloh azza va jalla insonning naqadar ulug‘ mavjudot ekaniga guvohlik beradi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mo‘min kishi Alloh nazdida farishtalardan ham mukarram va afzaldir”, deganlar (Bayhaqiy rivoyati).
Mana shunday aziz insonlar ichida Alloh taologa yanada mukarram bo‘lgan bandalar bor. Ular taqvodorlardir. Bu to‘g‘risida Alloh taolo O‘zining kalomida shunday marhamat qiladi:
“Ey, insonlar! Darhaqiqat biz sizlarni bir erkak (Odam) va bir ayol (Havvo)dan yaratdik va bir-birlaringiz bilan tanishishingiz uchun sizlarni (turli-tuman) xalqlar va qabila (elat)lar qilib qo‘ydik. Albatta, Alloh nazdida (eng aziz) mukarramrog‘ingiz taqvodorrog‘ingizdir. Albatta, Alloh biluvchi va xabardor Zotdir” (Hujurot surasi, 13-oyat).
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Arab bilan ajamning o‘rtasida faqat taqvosidagina farq bo‘ladi”, deganlar (Termiziy rivoyati).
Yaratgan Robbimiz insonni oliymaqomlarga O‘zi ko‘targan. Ana shunday ulug‘ maqom sohibi bo‘lgan insonlar bir-birlari bilan aka-ukadirlar. Bu haqda Alloh taolo shunday deydi:
“Albatta, mo‘minlar dinda o‘zaro birodardirlar...” (Hujurot surasi, 10-oyat).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mo‘minlar bir-birlari bilan og‘a-inidirlar”, deya lutf qilganlar.
Demak, mo‘minlar bir-birlari bilan bamisoli og‘a-inidek do‘st bo‘lishlari va o‘zaro go‘zal munosabatda bo‘lishlari taqozo etiladi. Bu aloqa faqat Alloh yo‘lida yaxshi ko‘rish bilan o‘z ifodasini topadi. Zero, insonlar o‘zaro bir-birlarini Alloh uchun sevsalar bu dunyo va oxirat yaxshiliklariga ega bo‘ladilar. Shundagina bu do‘stlik ularga dunyoda ham, oxiratda ham naf keltiradi.
Qur’oni karimda shunday deyiladi:
“U kunda taqvodorlardan o‘zga do‘stlar bir-birlariga dushmandirlar” (Zuhruf surasi, 67-oyat).
Abu Hurayra roziyallohu anhudan qilingan rivoyatda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday marhamat qiladilar:
“Alloh taolo soya bo‘lmaydigan qiyomat kunida yetti toifa kishini O‘zining soyasi ostida soyalantiradi. Ular: Adolatli boshliq, Robbisining ibodatida o‘sgan yigit, qalbi masjid bilan bog‘langan kishi, Allohning roziligida bir-birlarini yaxshi ko‘rib jamlangan va ajrashgan ikki kishi, chiroyli va mansabdor ayol zinoga chaqirganda, men Allohdan qo‘rqaman degan kishi, o‘ng qo‘li qilgan ehsonini chap qo‘li bilmaydigan kishi, yolg‘iz holida Allohni eslab ko‘z yosh to‘kadigan kishi”
Zotan Alloh yo‘lida muhabbatlashgan insonlarni Alloh qiyomat kuni bir joyga jamlaydi va ularni birga qilib qo‘yadi.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan qilingan rivoyatda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Agar ikki inson Alloh uchun do‘st tutinsa, ulardan biri mag‘ribda, ikkinchisi mashriqda bo‘lsa, Alloh ularni qiyomat kunida birga qilib: “Men uchun do‘st tutingandilar” deydi”, deya marhamat qilganlar.
Jobir ibn Abdulloh roziyallohu anhu men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning shunday deganlarini eshitdim: “Albatta, kishi jannatga kirganda “falonchi do‘stim nima qildi ekan”, deb so‘raydi. Vaholanki uning u do‘sti jahannamda bo‘ladi. Shunda Alloh taolo uning do‘stini “jannatga chaqiringlar”, deydi. Jahannamda qolganlar esa: “Endi bizlar uchun na oqlovchilar bor, na biror qadrdon do‘st”(Shuaro surasi, 100-101) oyatini aytadilar”.
Hasan Basriy rahmatullohi alayhi: “Do‘stlarni ko‘paytiringlar. Mo‘min do‘stlar qiyomat kunida bir-birlarini shafoat qiladilar”, deb aytganlar.
Hadisi sharifda shunday deyiladi:
“Qiyomat qoim bo‘lganida uning dahshatidan insonlar yaqinlaridan qochadi. Bu haqda Alloh taolo: “O‘sha kuni kishi o‘z birodaridan qochadi. Yana onasi va otasidan ham, xotin va o‘g‘illaridan ham (qochur). (Chunki) u kunda ulardan har bir kishida o‘ziga yetarli narsa (tashvish) bo‘lur” (Abasa surasi, 34-37 oyatlar). Bir bandaning amal daftari taroziga tortilganda zarra miqdoridagi savob kamlik qiladi va jannatga kirishiga yetmay qoladi. Shunda yuqoridagi oyati karimada ta’kidlanganidek yaqinlaridan yordam so‘rar ekan. Najot chiqmagach Alloh yo‘lida do‘stlashgan do‘stini ko‘rib qoladi. Do‘sti undan: “Nega g‘amginsan”, deb so‘rasa, u: “Jannatga kirishimga zarra miqdordagi savobim yetmay qoldi. Yaqinlarim o‘zlari bilan o‘zlari ovvora bo‘lganlari uchun mendan qochishdi”, deydi. Shunda do‘sti unga: “Yetmay qolgan savobingga men o‘z savobimdan beraman”, deb, do‘stiga o‘z savobidan beradi. Shu payt Alloh taolo O‘zi bilgan holda farishtalarni guvoh qilish maqsadida farishtalaridan: “U bandaning amal daftari tortilganmi? U o‘z savobidan berib yubordi”, deya so‘raydi. Farishtalar: “Yo‘q”, deb javob berishadi. Alloh taolo: “Unday bo‘lsa, nimani evaziga bunday qildi”, deb yana so‘raganida, ular: “Ey, Alloh! Bular Sening yo‘lingda do‘st tutinganlar”, deyishadi. Shunda Alloh taolo: “Sizlar guvoh bo‘linglar! Men ularning ikkisini ham gunohlarini avf qildim. Jannatimga kiritinglar!” deydi”, deyilgan.
Alloh yo‘lida bir-birlari bilan do‘stlashgan kishilar uchun jannatda hatto payg‘ambarlar, shahidlar o‘tirmaydigan taxtlarni tayyorlab qo‘yilgandir.
Abu Said al-Xudriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Jannatda bir taxt bor. Unga na payg‘ambarlar, na shahidlar o‘tiradilar” deganlarida, sahobai kiromlar: “Ey, Allohning Rasuli! U taxt kim uchun?”, deb so‘rashdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “U Alloh yo‘lida do‘stlashgan bandalar uchundir”, deya marhamat qilganlar (Muslim rivoyati).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Bir insonni yaxshi ko‘rsangiz unga yaxshi ko‘rishingizni bildirib qo‘ying”, deganlar.
Alloh taolo barchalarimizning bir-birlarimizga bo‘lgan do‘stligimizni faqat O‘zining yo‘lida bo‘lishini ta’minlasin. Dunyoda ham, oxiratda ham yaxshiliklarga sherik bo‘lishimizni nasib etsin.
Jaloliddin Hamroqulov
"Novza" jome masjidi imom-xatibi
Bundan ortiq yutuq bo‘lishi mumkinmi?
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Sahobai kiromlar iymonu Islom, shariatu tariqat, axloqu odob va shunga o‘xshash barcha kerakli narsalarda har birlari biz uchun muqtado bo‘lgan ajoyib insonlar jamoasidir.
Ushbu mavzuga kirishdan avval «sahoba» va «fazl» so‘zlarining ma’nolarini yaxshilab o‘rganib olishimiz lozim.
«Sahoba» so‘zi «sahiba» o‘zagidan olingan bo‘lib, lug‘atda «suhbatdosh bo‘lmoq» va «sohib bo‘lmoq» degan ma’nolarni anglatadi.
Istilohda esa Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamni musulmonlik hollarida ko‘rgan odamga sahoba deyiladi.
Musulmon odam Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamni ko‘rsa bo‘ldi, suhbatlashib o‘tirmasa ham sahoba bo‘laveradi.
Ulamolar bu masalada ko‘plab batafsil bayonotlar, turli fikr-mulohazalarni keltirganlar. Lekin mazkur tortishuvlarning barchasining natijasi yuqoridagi ta’rifga borib taqaladi.
«Fazl» so‘zi lug‘atda «ziyoda», «ortiqlik», «ustunlik» degan ma’nolarni anglatadi.
Shundan «Sahobalarning fazli» iborasining ma’nosini tushunib olish mumkin.
Payg‘ambar alayhissalom hazrati Jobir roziyallohu anhuga va «Bay’atir-Rizvon»da ishtirok etgan boshqa sahobiylarga qarata: «Sizlar yer yuzidagi eng yaxshi odamsizlar», deganlar.
Shunga binoan, har bir musulmon mazkur baxtiyor shaxslarni sevishi, hurmatlashi va e’zozlashi lozimdir.
Alloh taolo ularga «yaqin fath»ni mukofot qilib berdi. Hudaybiyadan so‘ng tezda butun dunyoni fath qilish boshlandi. Ikki oydan ko‘p vaqt o‘tmay, birinchi, eng muhim fathlardan biri – Xaybar fathi bo‘ldi. Undan keyin esa navbatdagi fathlar ketma-ket sodir bo‘laverdi.
Musulmonlar Islom jamiyatining asl mag‘zini, javharini tashkil etar edilar. Ular uch qismdan iborat bo‘lib, birinchi qism peshqadam muhojirlar edi.
«Birinchi peshqadam muhojirlar».
Ular Makkai Mukarramada hech kim iymonga kelmagan paytda iymonga kelgan, kofirlarning ozorlariga chidagan, ularning zulmlariga bardosh bergan ulkan sahobiylardir.
Ulamolar: «Ushbu oyatda «oliy maqom egalari» deb sifatlanayotgan muhojirlar Badr urushiga qadar Makkai Mukarramadan Madinai Munavvaraga hijrat qilgan sahobalardir», deydilar. Chunki ular eng qiyin vaqtda iymonga kelib, eng qiyin vaqtda hijrat qilgan shaxslardir. Badr urushida musulmonlar g‘olib kelib, Islom jamiyati yuzaga chiqib, o‘z tayanchiga ega bo‘lganidan keyin hijrat qilish ham oson bo‘lib qolgan.
Ikkinchi qism – «ansoriylar», ya’ni Madina ahllaridan birinchi bo‘lib Islomga kelgan, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga «Aqaba»da bay’at qilgan, din qardoshlarini o‘z yurtlari – Madinaga taklif etgan, makkaliklar hijrat qilib borganlarida o‘zlari yemay, ularga yedirgan, o‘zlari kiymay, ularga kiydirgan, uylarini, molu mulklarini bo‘lib bergan, dinu diyonatlari uchun molu jonlaridan kechishga tayyor turgan madinalik peshqadam musulmonlardir.
Uchinchi qism – «ularga yaxshilik bilan ergashganlar», ya’ni peshqadam muhojir va ansoriylarga yaxshilik bilan ergashganlardir. Ular vasf qilinmish peshqadam muhojir va ansoriylardan keyin, mazkur mashhur voqealardan keyin musulmon bo‘lib, xuddi peshqadam musulmonlar kabi ixlosli, ibodatli va taqvodor kishilar bo‘lganlar. Ularga faqat peshqadamlik, ya’ni eng qiyin damda safda bo‘lmaganliklari yetishmaydi, xolos. Alloh ana shu uch toifadagi musulmonlarning barchasidan «rozi bo‘ldi, ular ham Allohdan rozi bo‘ldilar».
Banda erishishi mumkin bo‘lgan eng yuqori martaba Allohning roziligidir. Zotan, har bir bandaning oliy maqsadi ham mana shu. Bandaning Allohdan roziligi Uning qadariga ishonishi, qazosidan yaxshilik kutishi, ne’matlariga shukr qilishi, balo-ofatlariga sabr qilishidir.
Alloh ulardan rozi ekanligi uchun: «Ularga ostidan anhorlar oqib turgan jannatlarni… tayyorlab qo‘ydi».
Ular mazkur jannatga vaqtinchalikka kirmaslar, balki «ular u (yer)larda abadiy mangu qoluvchi bo‘lgan hollarida».
Alloh taolo ulardan rozi bo‘lmaganida, ularni bunday ikromga sazovor qilmas edi.
«Ana o‘sha ulkan yutuqdir».
Bundan ortiq yutuq bo‘lishi mumkinmi?
Alloh «Hashr» surasida sahobai kiromlarni shunday madh etadi:
«Diyorlaridan va mol-mulklaridan judo qilingan, Allohdan fazl va rozilik umid qiladigan hamda Allohga va Uning Rasuliga yordam beradigan faqir muhojirlargadir. Ana o‘shalar sodiqlardir» (8-oyat).
Muhojirlar aslida makkalik kishilar bo‘lib, dinu iymon yo‘lida ona yurtlarini, mol-mulklarini, qarindosh-urug‘larini tashlab, Madinai Munavvaraga hijrat qilganlar (ko‘chib o‘tganlar). Shu sababli ularning ko‘pchiligi miskin, faqirga aylanganlar.
Ular faqatgina Alloh beradigan fazlni deb, Uning roziligini topamiz, deb bu mashaqqatlarga bo‘yin egdilar. Qiyin ahvolga qaramasdan, Allohning va Rasulining ishiga qo‘llaridan kelgan barcha yordamlarini ayamadilar. Shuning uchun ham Alloh ularni «Iymonlarida sodiq kishilar» deb maqtamoqda.
«Hadis va hayot» kitobining 21-juzidan olindi
