Sayt test holatida ishlamoqda!
16 Dekabr, 2025   |    ,

Toshkent shahri
Tong
06:17
Quyosh
07:42
Peshin
12:24
Asr
15:14
Shom
16:59
Xufton
18:18
Bismillah
16 Dekabr, 2025, ,
Maqolalar

Hozirgi ixtiloflar qachon va qandoq kurtakladi?

08.11.2024   9311   9 min.
Hozirgi ixtiloflar qachon va qandoq kurtakladi?

Keyinroq ba’zi yoshlar dinimizni o‘rganishga kirishdilar. Ular o‘zlariga xos sharoitda o‘sgan edilar. Boshqa zamonda, boshqa sharoitda o‘sganlari uchun boshqacha fikrlashlari ham tabiiy bir hol edi. Ular yurtimizga chet ellardan kelib, tahsil olgan ba’zi musulmon yoshlar bilan muloqotda bo‘lib, ba’zi yangi kitoblarni o‘qib, ta’sirlandilar. O‘sha chet ellik musulmon yoshlar albatta dinimizni puxta biladigan olim emas, balki, tolibi ilm bo‘lib turli ijtimoiy, fiqhiy va boshqa oqimlarga mansub edilar. Ular bizning yurtimizdan orttirgan yangi do‘stlariga Hanafiy fiqhidan emas, o‘zlari bilgan islom ta’limotlaridan o‘zlari mansub tashkilot yoki guruh nuqtayi nazaridan so‘zlab berar edilar. Ular keltirgan kitoblar ham bizning odamlar uchun katta yangilik edi. Odatda u kitoblar ma’lum vaqt, ma’lum jamiyat va ma’lum maqsadni ko‘zlab yozilgan bo‘ladi. Hamma vaqt, hamma yurt, hamma xalq va hamma sharoit uchun mos kelavermaydi. Bizda ana o‘sha nozik jihat tushunib yetilmadi yoki tushunib yetishga harakat qilinmadi.
Ikkinchidan, mazkur holatni tushuntirishning imkoni ham yo‘q edi. Islomni o‘rganish mutlaqo man qilingan bo‘lib, hamma narsa yashirincha edi. Bunday holatda kim nima qilayotganini bilmay qolish turgan gap. Shunday qilib, xalq orasida yangi-yangi fikrlar, gap-so‘zlar chiqa boshladi. O‘z-o‘zidan mazkur yangi fikr va gap-so‘zlarga raddiyalar ham yuzaga chiqdi.

Bu orada keksa avlod ulamolari bilan yoshlar o‘rtasida ba’zi bir tushunchalar bo‘yicha kelishmovchiliklar zohir bo‘la bordi. «Vafot etgan musulmonlar uchun xatmi Qur’on qilib savobini bag‘ishlasa, bo‘ladimi yo‘qmi? Birov kelsa, o‘tirganlar o‘rnidan turib kutib olganlari durustmi, turmaganlarimi?» kabi gaplardan boshlangan tortishuvlar asta-sekin ulg‘ayib ketdi. Orada urush-janjallar, bir-birini turli yo‘llar bilan ayblashlar boshlandi. Sen mutaassibsan, sen faloniysan, degan ayblovlar kelib chiqdi. Ustozlar bosh bo‘lgan ixtiloflarga shogirdlar esh bo‘ldilar. Falonchi oq kitob o‘qib mulla bo‘lgan, pistonchi sariq kitob o‘qib mulla bo‘lgan, degan gaplar tarqaldi. Xalqimiz orasida juda oz sonli diniy ilmi bor kishilar ham uchga bo‘lindilar. Birinchi guruh eski uslubni mahkam tutgan kishilardan iborat edi. Ikkinchi guruh esa, yosh mullavachchalar nomi bilan atalar edi. Uchinchi guruh rasmiy ruxsat asosida faoliyat olib boruvchilar deb atalar edilar. Har uchovlarining ham o‘ziga xos xususiyatlari bor edi.


IXTILOFLARNING AVJ OLA BOSHLASHI

Keyin qayta qurish yillari boshlandi. Vijdon erkinligi, diniy hurriyat kabi masalalar ko‘tarildi. Asta-sekin masjid qurishga, diniy ta’limga, diniy adabiyot chop qilishga va boshqa narsalarga imkon tug‘ildi.
Chet ellardan musulmonlar kelishi boshlandi. Shuningdek, xalqimiz ichidan ham ba’zi kishilar boshqa musulmon o‘lkalarga chiqib keldilar. Eng muhimi xalqimiz ommaviy ravishda dinimizni o‘rgana boshladi. Ammo u rejasiz, tartibsiz va tayyorgarliksiz tarzda amalga oshdi. Zotan, boshqa imkon ham yo‘q edi. Natijada juda ham g‘alati bir holat vujudga keldi. Tolibi ilm bor, ustoz yetishmaydi. O‘quvchi bor, kitob yetishmaydi. Masjid bor, imom yetishmaydi. Bu esa, o‘z navbatida ustozlik saviyasida bo‘lmaganlarning ustozlik qilishiga, darslik tariqasida yozilmagan kitobni darslik qilib foydalanishga, imomlikka layoqati yo‘qlarning imomlik qilishiga olib keldi. Bu holat yaxshilikka olib bormasligi tezda ayon bo‘ldi. Saviyasi o‘ziga yarasha bo‘lgan «ustozlar» saviyasi o‘ziga yarasha kitoblarni o‘qib, masala talashishni boshladilar. O‘zlari ilmiy bahs yuritishni bilmaganlaridan, shogirdlarni ishga solishni ma’qul ko‘rdilar. Shundoq qilib arzimagan masalalarda bir olamga tatigulik janjallar kelib chiqdi. Albatta, saviyasi o‘ziga yarasha bo‘lgan imomlar ham jim turmadilar. Ular ham chetda qolmay, ixtiloflarda jonbozlik ko‘rsatdilar.

Chet ellardan kelgan azizlar esa bu bahsga aralashib, dard ustiga chipqon bo‘ldilar. Albatta hammalari emas. Insof ila aytadigan bo‘lsak, chetdan kelgan kishilar ichida yaxshi olimlar ham bor bo‘lib, hamma narsani yaxshi anglab yetishar, o‘ta foydali maslahatlar ham berar edilar. Ammo bundaylari oz bo‘lib, ishlari tig‘izligidan tezda o‘z yurtlariga qaytib ketishar edi. Asosan, o‘z yurtida ish topa olmagan, qulay fursatdan foydalanib, mo‘may daromad topishga hirs qo‘ygan kishilar, sobiq sho‘rolar davlatida o‘qib, o‘z yurtiga qaytib keta olmay yurgan janoblar esa, turli-tuman jamiyat va tashkilotlarning vakili bo‘lib olishgan edi. U janoblarning ko‘plari o‘z yurtlarida omi sanalsalar ham, bizga kelib allomaga aylanib qolishgan edi. Bir dumalab ustozlarning ustoziga aylanib qolgan bu azizlar kelgan yurtlari, kiygan kiyimlari va eng muhimi, diniy qarashlari bilan o‘z atroflariga to‘plangan yoshlarning og‘izlarini lang ochib qo‘yishga harakat qilishar edi. Ularning o‘zlari mehmon bo‘lib turgan yurt musulmonlarining mazhabi, urf-odati, tarixi va boshqa omillari bilan ishlari yo‘q edi. Agar din haqida qayg‘uradigan bo‘lsalar ham o‘zlari xizmatini qilib, maoshini olib turgan toifa, guruh, jamiyat yoki tashkilotni rozi qiladigan diniy qarashlarni oldinga surar edilar. Shundoq tarzda chet eldan kelgan o‘sha azizlar o‘zlari bilan turli-tuman ixtiloflari-yu janjallarini ham olib keldilar. Mazkur ixtilof va janjallarni bizning yurtimizda tarqatishda, ayniqsa, ularning o‘lkamiz bo‘yicha mas’ul qilib tayinlangan chalasavod vakillari alohida jonbozlik ko‘rsatdilar.

Birinchi navbatda kishilarimiz ularga bizdagidan farqli namoz o‘qiyotganlari, «Fotiha» surasidan so‘ng ovoz chiqarib, «omiyn» deyishlari, ruku’ga ketish va qaytish vaqtida qo‘lini ko‘tarishlari, imomning orqasidan pichirlab bir narsalarni o‘qishlari haqida savollar berishar edi. Shunda o‘sha ustozlar biz Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning Sunnatlariga amal qilamiz, siz so‘ragan narsalar falon-falon hadislarda kelgan, afsuski, sizlarda Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning Sunnatlariga amal qilinmas ekan, sizlarda Abu Hanifaning aytganini qilinar ekan, deb boshlar edilar. Keyin Sunnat nimaligini, unga amal qilish zarurligini, Hanafiy mazhabning «zararlarini» va hokazolarni tushuntirishga o‘tardilar. Atrofdagilar uchun bu gaplarning hammasi yangilik, o‘ta qiziqarli va jozibali edi. Asta-sekin ularga taqlid qilish boshlandi. Bundan keksa namozxonlar albatta, norozi bo‘ldilar. Ular ota-bobolari zamonidan kelayotgan namoz o‘qish uslubini osonlikcha tark qilishlari mahol edi. Shu bilan birga, ular nega «omiyn»ni ovoz chiqarib aytmasliklarini, ruku’da qo‘l ko‘tarmasliklarini, imomning ortidan qiroat qilmasliklarini va boshqa shunga o‘xshash narsalar ham ayni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Sunnatlari ekanini tushuntirib bera olmasdilar. Ular bunga o‘rganmagan edilar. Natijada fiqhiy mazhabga amal qilish boshqa, Qur’on va Sunnatga amal qilish boshqa bo‘lib ko‘rina boshladi. O‘zaro noroziliklar tortishuvlarga, tortishuvlar urush-janjallarga aylana boshladi. Oraga adovat tushdi, turli dushmanliklar bo‘ldi. Oxir-oqibat hozir vasfini qilishga ham tortinib turgan holatimiz yuzaga keldi.

Avval aytib o‘tganimizdek, ushbu satrlarni bitishdan maqsad aybdorni topish emas, bo‘lib o‘tgan hodisalarni birma-bir tahlil qilish ham emas. Birdan bir maqsad musulmonlar o‘rtasida ixtiloflar va kelishmovchilikka sabab bo‘layotgan narsalarni qo‘ldan kelganicha bayon qilib berish xolos. Ammo bu holat bizga mazkur noo‘rin ixtiloflar yuzasidan o‘z-o‘zimizga ba’zi savollarni berib ko‘rishni man etmaydi.

Keling, xolisona bir o‘ylab ko‘raylik. Musulmonlar o‘rtasidan chiqqan ixtiloflardan kim manfaat ko‘rdi? Islom dushmanlari xolos. Musulmonlar-chi, faqatgina zarar ko‘rdilar.

Bizda musulmonlar orasida chiqqan ixtiloflar yangilik edimi? Yo‘q! Bunday ixtiloflar avvallari ham chiqqan. O‘shanda Islom ummatining ulamolari ittifoq qilishib, bu kabi ixtiloflarning oldini olish uchun omma e’tirof etgan fiqhiy mazhablardan biriga ergashmoq lozim, degan qarorga kelgan edilar. Turli ixtiloflardan zahmat chekkan musulmon ummati esa, bu qarorni mamnuniyat ila kutib olib, ijmo’i ummat hosil bo‘lgan edi. Shundoq bo‘lgach, bir xatoni yana takrorlash lozimmidi?
Ushbu masala bir vaqtlar musulmonlar orasida turli ixtiloflarga sabab bo‘lib, ish hatto qurolli to‘qnashuvlargacha borib yetgan edi va axiyri kelib aqida kitoblarimizga bitib qo‘yishgacha majbur bo‘lingan edi.
Siz azizlarning ijozatingiz ila shu yerga kelganda «Ahli sunnat val jamoat» aqidaviy mazhabining eng mo‘tabar kitoblardan bo‘lmish «Sharhi Aqidai Tahoviyya» kitobidan iqtibos keltiramiz.

(Mazkur kitobning talxisini kamina xodimingiz o‘z tilimizga o‘girish baxtiga ham muyassar bo‘ldi. Alloh taolo xalqimiz uchun manfaatli qilsin).


KЕYINGI MAVZULAR:

Ixtilof va tafriqaning turlari;

Musulmonlarning ko‘p ixtiloflari birinchi turga oiddir;

Kutubxona
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Shayx Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy rahimahulloh

15.12.2025   2271   10 min.
Shayx Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy rahimahulloh

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Milodiy XV asrning yarmiga qadar yer yuzida insonlarni hidoyatga boshlovchi, ularga ilm o‘rgatib, ruhiy tarbiya beruvchi, ichki olamiga go‘zal naqshlar soluvchi, hidoyat mayoqlari bo‘lgan ulamolar, tariqat va tasavvuf murshidlari ko‘p edi. Lekin vaqt o‘tishi bilan ular birin-ketin boqiy dunyoga rihlat qildilar. Ularning vafotlaridan so‘ng insonlarni nur yuzli zotlarni ko‘rmaslik qo‘rquvi chulg‘ab oldi.

Alloh taoloning va’dasi – haq, bunga aslo shak-shubha yo‘q. Buyuk Robbimiz hech qachon habibi Muhammad sollallohu alayhi va sallamning ummatini yordamsiz qoldirmaydi. Darhaqiqat, shunday bo‘ldi ham. Musulmon olami G‘arbiy Panjobdagi Jhang shahridan ufqqa hidoyat mayog‘i bo‘lib ko‘tarilgan oyni ko‘rdi. Uning nuri juda tezlik bilan butun ufqni yoritdi. Qaqrab yotgan dillar rahmat bulutining yomg‘iridan qonib-qonib icha boshladi. Qo‘rquv va noumidlik o‘rnini ishonch va umid egalladi. U ulug‘ zot ulamolar va solihlar suyuklisi, shariat va tariqat piri hazrat Mavlono Pir Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy Mujaddidiy edi.


Tavallud topishlari va yoshlik yillari

Hazrat 1953 yil 1 aprelda Hindistonning Panjob viloyati Jhang shahrida tug‘ilgan. Otasining ismi Alloh Deyeta hofizi Qur’on bo‘lib, Alloh roziligi uchun Qur’ondan dars berardi. Har kuni tahajjuddan keyin Qur’oni karimdan 3-4 pora tilovat qilish odati bor edi. Hazratning volidasi ham obida, soliha, taqvodor ayol edi. U zot onalarini bunlay xotirlaydi: “Men uch yoshimgacha onam bilan birga uxlardim. Kechalari uyg‘onib qolsam, volidam oldimda bo‘lmas edi. Har gal onamni joynamoz ustida tahajjud namozini o‘qiyotganini ko‘rardim. Onam namozini tugatishini ancha kutardim. Namozdan so‘ng yig‘lab uzoq duo qilardi. Onamning tahajjud namozida yig‘laganidek birovning bunchalik ko‘p yig‘laganini ko‘rmaganman. Ba’zan mening ismimni tilga olib, duo qilardi, bundan juda xursand bo‘lib uxlar qolar edim.


Boshlang‘ich ta’lim va tarbiya

Hazratning ta’lim va tarbiyasida u zotning akasi Malik Ahmad Alining hissasi katta bo‘lgan. U kishi qattiqqo‘l va mehribon edi. Hamisha ukalarini yomon xulqli bolalar bilan do‘stlashish va suhbatlashishdan uzoq qilgan.

Mavlono Zulfiqor Ahmad maktab va kollej darslaridan tashqari, Qur’oni karimni to‘liq yod olib, Qur’on hofizi bo‘ldi. Fors va arab tilidagi asarlarni, sarf-nahv (arab tili grammatikasi)ni, ayniqsa, hadisi sharifga doir bir qancha kitoblarni qunt bilan o‘qidi.


Ilohiy muhabbat otashi

Bu davrga kelib hazrat “G‘unyatut tolibiyn”, “Kashful mahjub” va shu kabi kitoblarni o‘qib, juda qattiq ta’sirlanadi. Qalbida muhabbat uchqunlari alanga ola boshlaydi.

Hazratga Shayxul Hadis Mavlono Zakariyo rahmatullohi alayhning “Fazoili zikr” nomli kitobida kelgan bir voqea juda qattiq ta’sir qiladi. Ushbu hikoyada Sirri Saqatiy rahmatullohi alayh aytadi: “Men Jurjoniy hazratlarini quruq talqonni chaynamasdan tanovul qilayotganini ko‘rdim. Shunda men “Axir, bu quvvat bo‘maydi. Non yesangiz-chi”, dedim. Shunda u zot: “Nonni chaynash va talqon yeyish uchun sarflanadigan vaqtni hisoblab chiqib, juda ko‘p vaqt isrof bo‘lishini bildim. Bu vaqtda yetmish marta “Subhanalloh” deb zikr qilish mumkin. Shu bois, yetmish yildan beri non yemayman”, deb javob beradi.

Bu voqea hazratning hassos tabiatiga shu darajada ta’sir etadiki, u zot ertayu kech, har holatda “Subhanalloh” zikrini tilidan tushirmaydi. Buning natijasida hazrat o‘ziga kamgaplik, oz yeyish, kam uxlashni odat qildi. Hazrat ikki yarim yil “Subhanalloh” zikrini tilidan qo‘ymadi. Ikki yil davomida har kun hojat namozini o‘qib Allohdan: “Yo Ilohiy, biror-bir komil piri murshidga uchrashtirgin, uning suhbatini menga nasib etgin”, deb duolar qildi.


Ilohiy rahmat jilvasi

Alloh taolo hech qachon xolis duoni rad qilmagan, qilmaydi ham. 18 yoshida hazrat bilan bog‘liq ajoyib voqea yuz berdi. Mavlono Zulfiqor Ahmad masjidda e’tikofda edi, tahajjud namozidan so‘ng zikrlardan forig‘ bo‘lgach, tong otishiga chamasi bir soatcha vaqt qolganda, joynamoz ustida uxlab qoladi va tushida hazrat Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhuni ko‘radi. U zot barmoqlarini hazratning qalbga qo‘yib, “Alloh…”, “Alloh…” “Alloh…”, deydilar. Hazrat uyg‘onib ketadi, butun badani esa titrar edi.


Ustoz tutishlari

Bu voqeadan so‘ng hazrat namoz, zikr, tilovatlarida ajib bir lazzat tuya boshlaydi. Qalbi qattiqroq, lekin yoqimli tarzda ura boshlaydi. Hatto bir necha kun ko‘kslarini bog‘lab yuradi. Oxiri universitetdagi do‘stlari Janob Muhammad Aminga bo‘lib o‘tgan voqeani aytib beradi. U kishi Lohurga borib, Shayx Vajihuddindan maslahat oladi. Unga piri komil Abdulloh rahmatullohi alayhga xat yozishni tavsiya qilishadi. Xatga bir necha kundan keyin bunday mazmundagi javob keladi: “Ma’lum bo‘lgan narsa shuki, sizning qalbingiz ravshan bo‘libdi. Darhol bir ustozdan ta’lim oling, Alloh taolo siz bilan yuz minglab insonlarni hidoyatga boshlaydi. Agar ustoz tutmasangiz, la’natlangan shayton sizni fitnaga solishi mumkin”.

Bu xatni o‘qigach, hazrat Zulfiqor Ahmad o‘sha davrning mashhur naqshbandiya tariqatining Shayxi Mavlono Sayyid Zavvor Husayn Shoh rahmatullohi alayhning huzuriga borib, u zotni ustoz tutib, ta’lim oladi. Ustozlari vafotidan so‘ng, o‘sha davr naqshbandiya tariqatining yetuk murshidi hazrat Xoja G‘ulom Habibdan ta’lim olishni davom ettiradi.

1983 yil ustozidan xalfalik maqomini oladi va naqshbandiya tariqati asosida insonlarga ta’lim bera boshlaydi. Natijada naqshbandiya tariqatining yetuk shayxlaridan biriga aylanadi.

Albatta, avliyolarning karomatlari haqdir. Bundan bir necha yil oldin Xoja Mavlono Abdulloh: “Alloh sizni sababchi qilib yuz minglab insonlarni hidoyatga boshlaydi”, degan edi. Hozirgi kunda Shayx Mavlono Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy hazratning shogirdlari va izdoshlari million nafardan oshib ketdi.

Hazrat zamonamiz muammolarini naqshbandiya tariqatining ta’limotiga ko‘ra, mohirona va zamonaviy misollar bilan tushuntirib beradi. Shayx hazratning nutq va ma’ruzalari diltortar bo‘lib, ruhiy tarbiyani isloh qilishga qaratilgan. Hazratning ma’ruza va suhbatlarini insonlar ko‘zda yosh bilan tinglab, gunohlariga chin ko‘ngildan tavba qilishadi. Eng muhimi, hayotda sunnatga amal qilishni odat tusiga kiritishadi.

Shayx Zulfiqor Ahmad hazratning asarlari kitobxonlar orasida qo‘lma-qo‘l, sevib mutolaa qilinadi. U zot diniy va dunyoviy ilmlarni puxta egallagani, bir necha xorijiy tillarda bemalol ma’ruza qilishi tufayli XXI asrda naqshbandiya tariqati ta’limotlarini nafaqat Osiyo, balki Yevropa va AQSHda ham keng targ‘ib qilmoqda. Hazrat yetmishdan ortiq mamlakatlarga, xususan, bir necha marta O‘zbekistonga ham tashrif buyurgan. U zot safarlarini xotirlab “Lohur se to xake Samarqandu Buxoro” (Lohurdan Samarqand va Buxoro tuproqlarigacha) nomli kitob yozgan.

Shayx Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy hazrat Xoja Muhammad Abdulmolik Siddiyqiyning Qur’on hofizi bo‘lgan kichik qizlariga uylangan. Ulardan ikki o‘g‘il: Mavlono Pir Habibulloh Naqshbandiy va Mavlono Sayfulloh Naqshbandiy dunyoga kelgan.

Ta’lim olgan joylari

– 1967 yil – o‘rta maktab

– 1971 yil – Panjobda o‘rta maxsus ta’lim (kollej)

– 1976 yil – Lohurda elektr muhandisligi ixtisosligi

– 1990 yil – Shvetsiyada o‘z sohasi bo‘yicha malaka oshirgan

Diniy ta’lim yo‘li

– Otasidan Qur’onni to‘liq yod olgan.

– Jomiya Rehmaniya Jahaniya Mandi universitetida hadis fanidan to‘liq hadis davrasida bilim oldi.

– Jomia Qasim ul-ulum Multan universitetida ham hadis fanidan to‘liq hadis davrasida ishtirok etdi.

– 1971 yil Naqshbandiya tariqati va tasavvuf ta’limotidan Shayx Mavlono Sayyid Zavvor Husayn Shoh rahmatullohi alayhdan saboq oladi.

– 1983 yil Naqshbandiya tariqati va tasavvufdan hazrat Xoja G‘ulom Habib rahmatullohi alayhdan ta’lim oladi.


Yozgan kitoblari

“Ilohiy ishq”, “Ishqi Rasul”, “Habibimiz hayotlari”, “Suluk darajalari”, “Suluk maqomotlari”, “Naqshbandiya tariqatining zikrlari”, “Naqshbandiya shayxlari silsilasi”, “Dil davosi”, “Qalb xotirjamligi”, “Foydali ilm”, “Namunali ayol”, “Gunohlardan qanday saqlanamiz?”, “Erkak kamolotida ayolning o‘rni”, “Noumid bo‘lmang”, “Imonning ahamiyati”, “Qalbni poklash usullari”, Mag‘firat qilinish shartlari”, “Ayollar uchun islohiy tarbiyalar”, “Turmushning namunali ko‘rinishi”, “Muslima ayollar uchun yo‘riqnoma”, “Tasavvuf va suluk”, “Odobli nasibalidir”, “O‘limga tayyorlanish”, “Lahurdan Buxoro va Samarqand tuproqlarigacha”, “Islomning ayollarga mehribonligi”.

Xulosa o‘rnida shunday deyish mumkin, insoniyat taraqqiyoti tarixida shunday shaxslar bo‘lganki, ularning faoliyati mahalliy, madaniy hudud chegarasidan tashqariga chiqibgina qolmay, balki davrlar chegarasini yorib o‘tib, g‘oyalar rivojlanishida umumjahon jarayonining bir qismiga ham aylangan. Ularning asarlari barcha nodir hodisalar singari avval o‘tganlar tajribalarni eng qimmatli tomonlarini o‘zida gavdalantiradi, jamiyat ilmiy fikri hamda ma’naviy madaniyatning keyingi ko‘p asrlarda sodir bo‘ladigan olg‘a harakatini belgilab beradi. Mana shunday buyuk siymo bu so‘zsiz shayx Zulfiqor Ahmad Naqshbandiydir.

Nodir Odinayev  

Maqolalar