Sayt test holatida ishlamoqda!
07 Iyun, 2025   |   11 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:06
Quyosh
04:50
Peshin
12:27
Asr
17:36
Shom
19:57
Xufton
21:34
Bismillah
07 Iyun, 2025, 11 Zulhijja, 1446

Buyuk hanafiy olimlar tarixi

05.01.2023   1081   3 min.
Buyuk hanafiy olimlar tarixi

Kufa fiqh maktabiga Abu Hanifa (rahmatullohi alayh) asos solgan bo'lsalar, uning taraqqiy etishida shogirdlari Imom Muhammad ibn Hasan Shayboniyning (rahmatullohi alayh) hissasi katta. Olimning to'liq ismi Abu Abdulloh Muhammad ibn Hasan bo'lib, “Shayboniy” unga berilgan nisbadir. Otasi asli Damashq yaqinidagi G'uta qishlog'idan bo'lgan. Imom Muhammad Iroqdagi Vosit qishlog'ida 749 (123 h.) yili tug'ilib, Kufa va Bog'dod shaharlarida voyaga etgan. O'n sakkiz yoshgacha ustozi Abu Hanifa (rahmatullohi alayh) huzurlarida ta'lim olgan.


Abdulkarim Zaydon Shayboniy: “Abu Hanifa fiqh yo'nalishida asar bitmadi, uning so'zlari bizgacha Abu Yusuf va Muhammad ibn Hasanlar (rahimahumalloh) orqali etib keldi”, deb yozadi. Haqiqatda, Abu Hanifa (rahimahulloh) maktabining uslubi ijtihod ruhini tarbiyalaydigan, o'quvchilarda erkin fikrni shakllantiradigan halqa bo'lgan.
Shuningdek, bo'lg'usi olimga Misvor ibn Kidom, Molik ibn Mig'vol, Umar ibn Zar Hamadoniy, Sufyon Savriy, Abdurahmon Avzo'iy (rahmatullohi alayhim) ustozlik qilishgan. Madinada Imom Molikdan (rahimahulloh) uch yil tahsil olib, so'ngra Bog'dodga qaytib, faoliyatini davom ettirgan. Imom Shofi'iy (rahimahulloh) bilan ko'p masalalarda munozara qilishgan. U zot Imom Muhammadni ustozim deb hurmat bilan tilga olgan.
Imom Muhammadning barcha kitoblari bizgacha etib kelgan. Dasuqiy aytishicha, u fiqhni ilmiy uslubda kitob shakliga keltirgan birinchi olim edi. Olimlar Imom Muhammad asarlarini ikki guruhga bo'lishadi: birinchi guruhga “Mabsut”, “Ziyodot”, “Jomei kabir”, “Jomei sag'ir”, “Siyari kabir”, “Siyari sag'ir” kitoblari kiritilib, ularning hammasi “Zohir rivoya” deb nomlangan. Kitoblarning bunday atalishi ularda keltirilgan dalillarni ishonchli kishilar rivoyat qilishgani tufaylidir. Ikkinchi turga “Kayniyot”, “Horuniyot”, “Jurjoniyot”, “Ruqiyot” va “Kitobi ziyodot”lar kiradi. Ular «G'ayri “Zohir rivoya” kitoblari» deb nomlangan.


Mazkur asarlar yillar davomida mazhab faqihlari uchun ishonchli manba bo'lib kelgan. Imom Abu Fazl ibn Muhammad Marvaziy “Zohir rivoya” kitoblariga “Kufiy” deb nom berganlar.
Olimlardan Abu Sulaymon Juzjoniy, Abu Hafs Buxoriy, Muso ibn Nosir Roziy, Muhammad ibn Simo', Muallo ibn Mansur, Ibrohim ibn Rustam, Hishom ibn Ubaydulloh, Iso ibn Ibon, Muhammad ibn Muqotil, Shaddod ibn Hukaym va boshqalar Imom Muhammadning shogirdlaridir. U zot ilmga rag'bati kuchli bo'lganidan ba'zan uy ahliga ham: “Mendan kundalik ehtiyojingizni so'rab, fikrimni chalg'itmanglar, hojatingiz bo'lsa, vakilim orqali hal qilinglar”, der ekan. Imom Shofi'iy (rahmatullohi alayh): “Ixtilofli masalalarda Muhammad ibn Hasandan boshqa qoniqtirib javob beradiganini uchratmadim, halol va harom, nosix va mansux masalalarida undan bilimdonrog'ini ko'rmadim”, deb yozadi.

Sufiyev Ja'farxon

To'raqo'rg'on tumani

"Isxoqxon to'ra" jome masjidi

imom noibi

MAQOLA
Boshqa maqolalar
Maqolalar

O‘zbekiston hojilarining Prezident Shavkat Mirziyoyevga Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigi

05.06.2025   10784   4 min.
O‘zbekiston hojilarining Prezident Shavkat Mirziyoyevga Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigi

 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti

Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylariga

 

Bismillahir Rohmanir Rohim

Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakotuh

Muhtaram Prezident Janobi Oliylari!

 

Alloh taologa behisob shukrki, Sizning bevosita tashabbuslaringiz va sa’y-harakatlaringiz bilan haj amallarini yuqori saviyada tashkil etishga muvaffaq bo‘lmoqdamiz.

Bunday e’tibor va ehtiromni biz hojilar chin yurakdan his etib, yaratilgan barcha qulayliklar uchun Sizga chuqur minnatdorlik izhor etamiz.

Hurmatli Prezident Sizni va Siz orqali yurtdoshlarimizni haj ibodatini ado etayotgan hamyurtlarimiz nomidan musulmon ummati uchun eng ulug‘ bayram – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etamiz.

Biz, o‘zbekistonlik hojilar shunday fayzli kunlar uchun shukronalar aytib, Haq taolodan jonajon yurtimizga qut-baraka, aziz xalqimizga farovonlik va farzandlarimizga barkamollik so‘rab ezgu duolar qilmoqdamiz.

Zero, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) “Duolarning eng yaxshisi arafa kuni qilingan duodir”, deb xushxabar berganlar.

Alloh taoloning bayti joylashgan muqaddas zaminda – Mino, Arafot kabi muborak manzillarda ulug‘ amallarni ixlos ila bajarmoqdamiz.

Sizni vaqt ajratib, muborak haj ziyorati uchun yaratilgan sharoitlar va salomatligimiz haqida so‘raganingiz hamda har kuni holimizdan xabardor bo‘lib turganingiz ibodat bilan yurgan biz hojilarni cheksiz darajada mamnun etdi.

Bunday e’tibor va ehtiromni Saudiya Arabistonining mutasaddilari ham yuqori baholab, Siz Janobi Oliylariga hurmat va duolarini izhor etmoqdalar.

Muborak maskanlarda har bir ziyoratchi Sizning g‘amxo‘rligingizni yurakdan his qilib, ko‘zlarida yosh bilan duolar qilayotganini alohida aytib o‘tmoqchiman.

Sizga aytadigan yana bir xabarimiz, Saudiya Arabistonida bo‘lib turgan yurtimizning diniy soha vakillari hamda ziyoratchilari tomonidan mavsum davomida Qur’oni karim 10 ming marotaba xatm qilinib, yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik tilab duolar qilindi.

Hurmatli Prezident, Siz yaratib bergan imkoniyatlardan ruhlanib, o‘zbekistonlik hojilar yurtga qaytganimizdan keyin “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Sizga ko‘makchi bo‘lmoqchimiz.

Siz boshchiligingizda yurtimizda tinchlikni mustahkamlash, xalqimizning ma’naviyatni yuksaltirish, ayniqsa yoshlarning sifatli ta’lim olishi, kasb-hunar egallashi, kerak bo‘lsa dunyoni egallashi kabi masalalar eng ustuvor vazifaga aylandi.

Shunday ekan, biz hojilar yurtimizga qaytgach, quyidagi ishlarni amalga oshirmoqchimiz:

– ona-Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, aholi orasida tinchlik-osoyishtalikni qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarga targ‘ib etish;

– kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilmni qadrlash va ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish;

– to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yoriylikka amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish;

– kiyinishda va muomalada oddiylik va kamtarinlikka amal qilish, dabdababozlik, isrofgarchilik, maishatbozlik kabi illatlardan yiroq bo‘lishni targ‘ib qilish;

– yoshlarni muvaffaqiyatlarga faqat o‘qib-o‘rganib, ilm bilan erishish mumkinligini o‘rgatish;

– ustozlar, o‘qituvchi va murabbiylarga doimo ehtirom ko‘rsatish, ularni moddiy qo‘llab-quvvatlash ishlariga ko‘mak berish;

– mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish;

– hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish;

– xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish.

Barcha hojilarimiz yurtimizga qaytgandan so‘ng ushbu tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga va’da beramiz.

Zero, jonajon Vatanimiz kelajagi, xalqimiz farovonligi va yurtimiz shonu shuhrati Siz aytganingizdek yoshlarimiz qo‘lidadir. Ular ertaga O‘zbekistonni yanada kuchli, yuksak taraqqiy etgan davlatga aylantirish uchun o‘zlarining bor bilimi, iqtidori va kuch-g‘ayratini safarbar qilsa, ko‘zlagan barcha ezgu maqsadlarimizga, albatta erishamiz.

Yusuf Xos Hojib bobomiz aytganlaridek:

“Zakovat bor joyda ulug‘lik bo‘ladi,

Bilim bor joyda buyuklik bo‘ladi”.

 

 

Hurmatli Prezident Janobi Oliylari!

 

Biz, 15 ming hoji duolar ijobat bo‘ladigan Arafotda turib, Alloh taolodan Sizga mustahkam sog‘lik, uzoq umr va ulkan muvaffaqiyatlar tilab, olib borayotgan barcha ishlaringizda madadkor bo‘lishini so‘rab iltijolar qilyapmiz.

Alloh taolo butun dunyo mo‘min-musulmonlariga Qurbon hayitini muborak aylasin, tinchlik-xotirjamlik ato etsin, ibodatlarimizni O‘z dargohida husni qabul aylasin, ona Vatanimizni obod, xalqimiz hayotini yanada farovon qilsin!

Qurbon hayiti muborak bo‘lsin!

 

Hurmat va kamoli ehtirom ila,

 

O‘zbekiston hojilari,

Makka shahri Arafot vodiysi,

2025 yil 5 iyun

Maqolalar