Hasharotlar ichida pashsha asosan axlat va iflos bo'lgan narsalarga qo'nadi. Asalari esa gullarga, daraxt changlariga va boshqa xushbo'y hidli narsalarga qo'nib shira yig'adi. Ba'zi otalar pashsha kabi farzandlarining faqat aybu nuqsonlarini, xato-kamchiliklarini ko'radilar. Ularni hadeb koyiyveradilar. Eng yomoni ularni o'z tengdoshlari va aka-uka, opa-singillari bilan soltishtirib kamsitadilar. Natijada bola tushkunlikka tushib qoladi va uzoq vaqt davomida bu kayfiyatdan qutula olmaydi. Borib-borib o'zida faqat yomonlikni ko'radigan bo'lib voyaga etadi. Aksar holatlarda bunday bolalar jamiyatga kerakli insonlar emas, balki, jamiyatga katta xavf soladigan, qabih jinoyatlarni sodir etadigan jinoyatchilar bo'lib o'sishadi.
Hayriyatki, jamiyatimizda “pashsha” otalarga qaraganda “asalari” otalar ko'proq. Bunday otalar farzandlaridagi ko'zga ko'rinmas darajagi maqtovga sazovor jihatlarni ham topib, bu xislatlarini mohir va tajribali bog'bon kabi rivojlantirishadi. Farzandlaridagi xatolarni to'g'ri tushuntirib, fazilatlarini esa xuddi hech qaysi bolada yo'q fazilatni maqtayotgandek his-hayajon bilan e'tirof etishadi. Natija ham shunga yarasha ko'zni quvontiradigan bo'ladi. Chunki bola, ayniqsa, o'g'il bola otasini hayotdagi eng mukammal inson deb biladi. Uning xayolida qahramon siymosida otasidan boshqa odam gavdalanmaydi. Endi o'zining hayotdagi ilk kumeridan, qahramonidan maqtov eshitgan bolaning ko'nglidan nimalar o'tishini tasavvur qilavering! Tajribalar shuni ko'rsatadiki, odatda otasidan ko'p maqtov eshitadigan bolalalarda yo'q qobiliyatlar ham shakllanib, rivojlanib ketadi. Lekin aksar hollarda biz “Bolalarni ko'p maqtash ularni erka, tantiq va yalqov qilib qo'yadi” degan mantiqqa suyanib ish ko'ramiz. Hamma narsada bo'lgani kabi maqtovda ham me'yor bo'lsa, bu narsa tarbiyada juda yaxshi samara beradi. Keling, bu mavzuga hayotiy misollar orqali nazar solamiz.
Birinchi hikoya
Marhum otam o'qish-yozishni bilmas edilar. Ularning bolaligi urush yillariga to'g'ri kelgani uchun ham yoshliklari darbadarlikda o'tgan. Qorinlarini to'yg'azishga imkon bo'lmagan paytlarda o'qish-yozishni o'ylash qayoqda deysiz. Lekin shunga qaramay ilmni va ilm ahlini yaxshi ko'radigan, ularning ilmini qadrlaydigan kishi edilar. Bizni ham ta'lim olishga ilhomlantirgan, doim qiziqtirib undab turgan turtkimiz dadam bo'ladilar.
Dars tayyorlab o'tirgan paytimiz xonamizga kirib hammamizning tepamizda alohid-alohida turib kuzatardilar. Daftalarimizni olib, yozishni bilmasalar ham “O'g'lim, sening xating chiroyli ekan”, “Qizim, chizgan rasming buncha go'zal”, deb g'ayratimizga g'ayrat qo'shardilar. Dadamning maqtovlari bizga shunchalik yoqardiki, ishdan kelib xonamizga kirgunlaricha darslarimizni qilib bo'lgan bo'lsak-da dadamning maqtovlarini eshitish uchun xonamizga kiradigan paytlarida dars qilishga o'tirib olardik. Dadam maqtagan jihatlarimizni yanada rivojlantirishga harakat qilardik. Kimdir xatini yanada chiroyli qilishga harakat qilsa, qimdir chizgan suratlari bo'yoqlarini yanada xilma-xil qilishga urinardi. Yana kimdir kecha o'qiganidan 5-6 bet bo'lsa ham ko'proq kitob o'qishga harkat qilardi. Bundan tashqari otam birortamizni bir sifat bilan maqtab boshqalarni ayni o'sha sifat bilan maqtamasalar, qolganlar ham o'sha maqtovga sazovor bo'lish uchun o'sha iqtidorni o'zida paydo qilishga harakat qilardi. Bu esa oramizda o'ziga yarasha ajoyib bir tabiiy musobaqaning paydo bo'lishiga zamin yaratar edi.
Ikkinchi hikoya
Onam meni doim tergardilar. Qo'shnilar yoki qarindoshlar oldida men haqimda gap ketsa, “Bu juda quloqsiz bola bo'ldi” deb yomonlashga tushib ketardilar. Faqat kamchiligimni ko'rardilar. Atayin fazilatlarimni ko'rsatishga harakat qilsam ham, “Nechuk bugun unday, nechuk bugun bunday” deb shashtimni ham tushirib yuborardilar. Oxir-oqibatda men shunchalar umidsizlikka tushib qoldimki, dunyoda eng yomon odam men bo'lsam kerak, mendan biror foydali inson chiqmasa kerak, shunday bo'ladigan bo'lsa, yashab nima qilaman degan fikrlarga ham borib qoldim. Agar Juma maruzalarida o'zini –o'zi o'ldirish gunohi kabira ekanligini eshitmaganimda kim bilsin balki hozir tirik bo'lmasmidim...
Fuzola ibn Ubayd roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Nabiy alayhissalom aytadilar: “Uch narsa kishining belini sindiradi: yaxshilik qilsang ham minnatdor bo'lmaydigan imom (boshliq), yaxshiligingni berkitadigan, yomonligingni tarqatadigan qo'shni va yonida bo'lganingda aziyat beradigan, yo'qligingda xiyonat qiladigan ayol”.
Doktor Abdulloh Muhammad Abdulmu'tining
“Farzand tarbiyasida 700 ta saboq” kitobidan
G'iyosiddin Habibulloh, Kamronbek Islom tarjimasi.
Shu yil 23 dekabr kuni O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining tashabbusi o‘tkazib kelinayotgan amaliy tadbirlarning navbatdagisi poytaxtimizning Olmazor tumanida bo‘lib o‘tdi.
Tadbirga O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Zayniddin domla Eshonqulov boshchilik qildi. Shuningdek, unda Diniy idora bo‘limi boshliqlari Islomiddin domla Zuhriddinov, Muzaffar domla Kamolov va Masjidlar bilan ishlash bo‘limi yetakchi mutaxassisi Dilmurod Rahimovlar qatnashdi.
Mazkur tumandagi “Islomobod” masjidida o‘tkazilgan tashkiliy yig‘ilishda Toshkent shahar vakilligi rahbariyati, tuman-shaharlar bosh imom-xatiblari va Olmazor tumanidagi masjid imom-xatiblari ham ishtirok etdi.
Tadbir avvalida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining “Inson qadri” kitobi taqdimoti o‘tkazildi. Unda Zayniddin domla Eshonqulov mazkur kitob bugungi hayotimiz bilan naqadar uyg‘un ekani, dinimizda ham inson va uning qadr-qimmati yuksak ulug‘lanishi, har bir diniy soha xodimining faoliyati uchun dasturamal bo‘lib xizmat qilishini alohida ta’kidlab o‘tdi. Ushbu kitob barcha ishtirokchilarga tarqatildi.
Tadbir davomida tuman bosh imom-xatiblari uchun namunaviy maxsus kiyim namunasi taqdimot qilindi. Unda chakmon, duxoba va milliy do‘ppilar namoyish qilindi.
Shuningdek, Toshkent shahri, xususan, Olmazor tumanida 2025 yil davomida amalga oshirilgan ishlar sarhisob qilindi. Unda shahardagi imom-xatiblar faoliyatidagi yutuqlar e’tirof etilib, ba’zi kamchiliklar bo‘yicha tegishli tavsiyalar berildi.
Shundan so‘ng Toshkent shahar bosh imom xatibi o‘rinbosari Rustamov Ergashali boshchiligida tumanlar bosh imom-xatiblari, shuningdek, tajribali imom-xatiblardan tarkib topgan Ishchi guruh tuzilib, ular Olmazor tumanidagi 21 ta masjid va mahallasiga biriktirildi.
Tadbir doirasida amaliyoti nazarda tutilgan yo‘nalishlar bo‘yicha quyidagilar amalga oshirildi:
Birinchi yo‘nalish bo‘yicha imom-xatiblar 7 toifaga mansub 105 ta oilaga kirib, ma’naviy-ma’rifiy targ‘ibot va amaliy yordam tadbirlarini olib bordi: Xususan:
- 20 ta xonadonda yot g‘oyalar ta’siriga moyil bo‘lganlar bilan suhbatlashilib, tushunchalari to‘g‘rilandi;
- 15 ta xonadonda jazo muddatini o‘tayotganlarning oila a’zolari, muqaddam sudlanganlar bilan suhbat qilindi;
- 20 ta notinch oila o‘rganilib, muammoning sabablari bartaraf etish, arazlashganlarni yarashtirish choralari ko‘rildi;
- 15 ta xonadonda ichkilikka ruju qo‘yganlar bilan suhbat qilinib, zararli odatlardan saqlanish to‘g‘risida nasihat qilindi;
- nogiron, kasal, ehtiyojmand fuqarolar, shuningdek, tabarruk yoshdagi qariyalar yashaydigan 20 ta oilaga kirilib, ulardan hol-ahvol so‘rash barobarida sovg‘a-salomlar ulashildi, davolanish va dori-darmon uchun moddiy yordam ko‘rsatildi.
Kirilgan 105 ta xonadonning ichidan moddiy imkoniyati cheklanganlariga homiylarni jalb qilgan holda jami 42 000 000 (qirq ikki million) so‘mlik ro‘zg‘orlik mahsulotlari ehson qilindi. Ular orasidan o‘ta nochor bo‘lganlarining moddiy ta’minotidan xabardor bo‘lib turish rejalashtirildi;
Ikkinchi yo‘nalish bo‘yicha imom-xatib faoliyati o‘rganildi. Jumladan, jamoani boshqarish, masjidni toza va ozoda saqlash, unda qulay sharoitlar yaratish jihatlari ko‘rib chiqildi.
Uchinchi yo‘nalish bo‘yicha Ishchi guruh a’zolari o‘zlariga biriktirilgan 21 ta masjidda peshin namozini ado qilib, jamoatga ma’ruza qilib berdilar. Tinchlik ne’mati, shukronalik, aqidada adashmaslik, mazhabga ergashish kabi muhim mavzudagi chiqishlarda 3800 ga yaqin tinglovchi qamrab olindi.
Shuningdek, yakuniy yig‘ilishda O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Zayniddin domla Eshonqulov qish mavsumini betalofat o‘tkazish bo‘yicha so‘z yuritdi.
Yig‘ilishda mehnat migrantlari va ularning oila a’zolari bilan muloqatni muntazam yo‘lga qo‘yish, kadrlar masalasiga e’tiborni kuchaytirish, ma’ruzalarni Fatvo markazidan chiqarilgan juma tezislari va qo‘shimcha adabiyotlardan foydalangan holda boyitish, haftaning dushanba va payshanba kunlari ma’ruzalar qilish haqida so‘zladi.
Diniy idora Moliyaviy nazorat va tahlil bo‘limi boshlig‘i Islomiddin Zuhriddinov masjidlarda ish yuritish hujjatlarini takomillashtirish, ehson qutilardagi tushumlarni komissiya a’zolari ishtirokida dalolatnoma asosida bankdagi hisob raqamlarga kirim qilish, to‘y va marakalarni ixchamlashtirish, janoza marosimlarda bid’at-xurofatlarga chek qo‘yish to‘g‘risida gapirdi.
Masjidlar bilan ishlash bo‘limi boshlig‘i Muzaffar Kamolov mavjud mahallalarga barcha imom-xatib va imom-noiblarni biriktirish, mahalla yettiligi bilan homkorlikda ishlarni yo‘lga qo‘yish, shar’iy dalil va hayotiy misollar asosida ma’ruza qilish, kiber jinoyatchilikning oldini olish haqida aytib o‘tdi.
Tadbir so‘ngida amalga oshirilgan ishlar tahlil qilinib, Olmazor tumani imom-xatiblari yutuq va kamchiliklari yuzasidan ko‘rsatma va tavsiyalar berildi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati