Бир йили Аллоҳ таолонинг инояти ила ҳажга бориб келиш каминага ҳам насиб этди. Ҳаж сафари чоғида дўст-биродарлар орттирдим. Биз билан Илҳомжон деган ўрта ёшлардаги киши ҳам бирга ҳожи бўлиб қайтди. Бир марта у бизларни янги қуриб кўтарган уйига таклиф килди. Жума намозида кўришиб, уч-тўрт ҳожини машинасига миндириб ўзи яшайдиган маҳаллага олиб жўнади.
Қўшқават қилиб солинган ҳашаматли иморат олдига бориб машинадан тушганимизда, тўғриси, ҳаммамиз анграйиб қолдик. Чунки бундай ҳашаматли иморатни бирортамиз кўрмаган эдик. Бирин-кетин остона ҳатладик. Илҳомжон бизни иккинчи қаватга бошлади. Иккинчи қават ҳам ҳайҳотдай кенг бўлиб, ўртада дастурхон безатилган.
Дастурхон атрофида жойлашиб олгандан кейин ёши улуғроғимиз, уй эгасининг касб-корига, умрига, ризқига барокат тилаб дуо қилди. Мезбон хизматга киришиб, турли таомларни олдинма-кетин узата бошлади. Ҳожиларнинг суҳбатлари қизиди. Сукут сақлаб турган асли китоблик бир ҳожи хўрсиниб: “Эй биродарлар, одамзод яхши емай, яхши киймай, кеча-кундуз оромини йўқотиб, қанча машаққатлар эвазига мана бундай иморатларни қуради, бу ҳазилакам иш эмас, ҳамманинг ҳам қўлидан келавермайди. Лекин бу кошонада қанча яшашларини билмайдилар-да”, деб турганида мезбон чой кўтариб кириб қолди. Шунда ҳожи бирданига қутловини бошлаб юбориб: ”Эй дўстим, бу “временка” лар қутлуғ бўлсин, илоҳим, роҳатини кўринг, асло кам бўлманг”, дея дуо қилиб қолса бўладими. Қолганлар ҳам қўл кўтарган ҳолида таққа тўхтади. Бир-бирларига қараб уй эгасининг авзойини кузата бошлади. Бундай дуони кутмаган уй эгаси олдинига нима дейишини билмасдан бир оз жим бўлиб қолди. Бироқ гап нимага ишора қилинганини тушуниб олмасдан нотўғри эшитмадимми, дегандек, ҳожининг сўзига тузатиш киритмоқчи бўлди: ”Тақсир, бу уйлар “временка” эмас, ҳақиқий иморат, пишиқ ғиштдан кўтарилган, ҳамма ишлатилган нарсалар тозаси, ҳов анави ерда учта ҳужралар “временка” эди, вақтида отамиз қурган, ўшаларни бузиб ҳозирги иморатни кўтардим, деб тушунтира кетди. Сал орага нохушлик оралагандай бўлди.
Таомдан сўнг чой устида суҳбат давом этди. Бироқ уй эгасининг авзойидан хафа бўлгани сезилиб турарди. Чунки унинг неча йиллаб қилган меҳнати ва сарф-харажатини оддий “временка” қадрича олмагани аламини келтириб турарди.
Буни англаган китоблик ҳожи уй эгасини ноқулай ҳолатдан чиқариш мақсадида унга қарата: “Биродар, сиз гапимдан ранжиманг, пастдаги ҳужраларни “временка” деяпсиз, гапингизга қўшиламан, тўғри, менимча, бу иморатларнинг хаммаси “временка”, яъни вақтинчалик иморатлар-ку. Нима фарқи бор, ҳаммаси бошпана бўлишдан бошқасига ярамайди. Мен шуни назарда тутиб гапирган эдим. Одамзодга қисқа умр берилган, тез фурсатда шамолдек ўтиб кетади. Ҳақиқий иморат деб ота-боболаримиз ётган жойдан ато этадиган икки қулоч ерга айтилади... Илми ва амали яхшиларга, халқи ва Ватани учун беминнат хизмат қилганларга, етим-есир, бева бечораларни ардоқлаганларга, Аллоҳ таоло ёқутдан кўшк, яъни янги иморат тайёрлаб қўяр экан...” деди.
Азамат НАМОЗОВ,
меҳнат фахрийси
Cавол: Бир одам аёлига талоқ берган, кейин яқинларига ўша инсоннинг сеҳрлангани маълум бўлибди. Сеҳр қилинган кишининг талоғи ўтадими?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Аслида талоқ тушиши учун эрнинг ақл-ҳуши жойида бўлиши шарт. Шунинг учун фуқаҳоларимиз мажнун (ақли заиф), уйқудаги ва беҳуш кишининг талоғи ўтмаслигини таъкидлашган. Худди шунингдек, сеҳр сабабидан ақли жойида бўлмаса, феъл-атвори ўзининг мувозанатидан ташқарида бўлсаю хотинини талоқ қилса, талоғи тушмайди. Агар сеҳр қилинган кишининг ақл-ҳуши жойида бўлиб, ўзининг ҳатти-ҳаракатларини онгли равишда бажараётган бўлса, унинг талоғи тушади. Замондош ҳанафий уламолар сеҳр қилинган кишининг тасарруфи (талоқ, савдо каби ишлари) ҳақида бундай деганлар:
إن فقد عقله فهو غير مكلّف، وإلّا فيكون مكلّفاً
“Агар сеҳр қилинган киши ақл-ҳушини йўқотган бўлса, мукаллаф эмас (яъни талоғи ўтмайди). Аксинча - ақли жойида бўлса, мукаллаф саналади (яъни қилган ишларига жавобгар бўлади)” ("Арийжуз зуҳр” китоби).
Демак, саволда сўралган ҳолатда кишининг талоғи тушиши ақли жойида ёки жойида эмаслигига боғлиқ бўлади. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.