Ulug' tobein Abu Abdulloh Said ibn Jubayr ibn Hishom Asadiy Volibiy hijriy 46 yil (milodiy 665 yil)da Kufada tug'ilgan. Odamlar Ibn Jubayrni “ko'rinishlari qora bo'lsa ham, xislatlari oppoq edi”, deb ta'riflashgan. Abdulloh, Muhammad va Abdulmalik ismli uch nafar farzandi bo'lgan.
Dastlab bir muddat Kufada Abdulloh ibn Utbaning kotibi bo'lgan. So'ngra butun umrini ilmga bag'ishlagan. Ibn Abbos, Ibn Umar, Abdulloh ibn Mug'affal, Abu Said Hudriy roziyallohu anhum kabi yirik sahobalardan ta'lim olgan. Makka tafsir maktabining ustozi, “Qur'on tarjimoni” Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhudan tafsir va boshqa ilmlardan saboq oldi. Ibn Jubayr xuddi insonga soya ergashib yurgandek, doimo Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhu bilan birga yurardi. Shu sabab, Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhu shogirdining ilmiga qattiq ishonar, masala so'rab kelganlarni unga yo'llab: “Axir orangizda Said ibn Jubayr borku!” deb tanbeh berardilar.
Ibn Jubayr rohmatullohi alayhi Makka madrasasining old talabalaridan, tafsir, hadis va fiqh ilmlari imomlaridan bo'lib etishdi. Hammod ibn Abu Sulaymon, Amr ibn Diynor, Muhammad ibn Vose', Hishom ibn Hasson, Hilol ibn Hibbon, Sulaymon A'mash rohmatullohi anhum kabi zarabdast olimlarga ustozlik qildi, har kuni bomdod va asr namozlaridan so'ng dars berdi. Said ibn Jubayr rohmatullohi alayhi talabalarga: “Haqiqiy tavbaning uchta sharti bo'lmasa, qabul bo'lmaydi: tavbaning qabul bo'lmaslik qo'rquvi, qabul bo'lishidan umid va toatlarda bardavomlik”, deb aytardi.
Qatoda rohmatullohi alayhi: “Bilimdonlar to'rttadir: Haj amallari borasida Ato ibn Abu Ravoh, tafsir ilmida Said ibn Jubayr, siyrat ilmida Ikrima, halol va haromda esa Hasan Basriydir”, degan.
Ramazon oylarida Ibn Jubayr rohmatullohi alayhi imomlikka o'tardi. Agar yolg'iz o'zi ibodatni ado etsa Qur'onni to'liq xatm qilardi. Qur'oni karimning «Kitob (Qur'on)ni va Biz payg'ambarlarimiz bilan yuborgan narsalarni (Kitoblarni) yolg'on degan kimsalar yaqinda (qiyomat Kunida) bilajaklar. O'shanda ular bo'yinlarida kishan va zanjirlar bilan sudralurlar» (G'ofir surasi, 70-72-oyat) oyatini tilovat qilganda rangi oqarib, butun vujudini titroq tutardi.
Har yili rajab oyida umra, zulqa'da oyida esa haj ibodatini ado etardi. Ibn Jubayr rohmatullohi alayhi Qur'oni karim ma'nolarini va qiroat ilmini chuqur va puxta bilsa-da, o'z fikri bilan tafsir qilishdan nihoyatda ehtiyot bo'lardi va “Men uchun tuproqqa qorishib ketishim, Qur'onni o'zimcha tafsir qilishimdan ko'ra yaxshiroqdir”, derdi.
Said ibn Jubayr rohmatullohi alayhi hadislarni yozib sahifalarga to'plagan. Abdulloh ibn Zubayr, Anas ibn Molik, Said ibn Hudriy roziyallohu anhum kabi sahobalar bilan uchrashib, ulardan hadislar rivoyat qilgan.
Said ibn Jubayr rohmatullohi alayhidan «Bas, Meni yod etingiz, (Men ham) sizlarni yod eturman…» (Baqara surasi, 152-oyat) oyatining tafsirini so'rashganda “Ibodat, itoat bilan «Meni yod etingiz...» shunda «(Men ham) sizlarni yod eturman…» ya'ni, gunohlaringizni mag'firat etaman, deb tafsir qilgan.
Said ibn Jubayr rohmatullohi alayhidan zikr nima deb so'rashganda: “Kishi biror amalni bajarishda Allohga itoat, Uning roziligini topish niyatida bo'lar ekan, ushbu amali zikr hisoblanadi. Agar Allh taologa itoat etmasa, garchi tunlarini Qur'on tilovati va zikr bilan o'tkazsada zikr qiluvchilardan bo'lmaydi”, deb javob bergan.
Said ibn Jubayr rohmatullohi alayhi zolim Hajjoj tomonidan hijriy 95 yili (milodiy 714) qatl etilgan. Bir qancha sahobalarning qonini to'kkan bu zolim: “Said ibn Jubayrning o'limichalik hech kimning o'limi menga og'ir kelmadi”, degan. Ibn Jubayrning vafotini eshitgan Imom Ahmad rohmatullohi alayhi: “Yer yuzi Said ibn Jubayrning ilmiga muhtoj”, deb chuqur qayg'uga botgan.
Said ibn Jubayr rohmatullohi alayhi hikmatlaridan
"Jannatga birinchi bo'lib kiradiganlar qiyinchilik va xursandchilika ham Allohga hamd aytadigan kishilardir".
"Alloh taologa tavakkul qilish iymonning husnidir".
Davron NURMUHAMMAD
Ramazon hayiti va Qurbon hayiti Islomning ikki ulug‘ bayramidir. Ularning har birida ulkan ma’naviy ma’nolar bo‘lib, musulmonlar hayotida alohida o‘rin tutadi. Xususan, Qurbon hayiti Islomda fidokorlik, sadoqat va bag‘rikenglik ramzi hisoblanadi.
Ushbu muqaddas bayram oldidan Davlatimiz rahbarining maxsus qarorlari qabul qilinishi, Ramazon va Qurbon hayiti sanalari dam olish kuni sifatida belgilanishi xalqimizning diniy ehtiyojlarini ta’minlash, milliy va diniy qadriyatlarni asrab-avaylash hamda ma’naviy birdamlikni mustahkamlashga xizmat qilmoqda.
Qurbon hayiti Zulhijja oyining avvalgi o‘n kunida nishonlanadi. Ulamolar ta’kidlaganidek, Zulhijjaning avvalgi o‘n kuni Allohning eng mahbub kunlaridan biri bo‘lib, bu kunlarda qilinadigan amallar, ibodatlar, xayru saxovatlar juda ham ulug‘ hisoblanadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Alloh taolo huzurida yaxshi amallar Zulhijjaning birinchi o‘n kunida qilinadigan amallardek afzalroq amal yo‘q”, — deb marhamat qilganlar. Shunday ekan, ushbu kunlarda yaxshi amallarga shoshilish, savobli ishlarga ulgurib qolish ayni muddaodir.
Qurbon hayitining fazilatlari amallaridan biri – qurbonlik qilish hisoblanadi. Qurbonlik, Islom dinida ahamiyati katta bo‘lgan amallardan biri bo‘lib, u Qurbon hayiti kunlarida Allohning roziligi uchun fidoiylik ifodasi o‘laroq jonliq so‘yishdir. Bu amal hazrati Ibrohim alayhissalom va payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam sunnatlariga amal qilish, fidokorlik, sabr va taqvo kabi tushunchalarni ifoda etadi.
Qurbonlik qilish nafaqat insonning taqvosi, balki ijtimoiy mehr-oqibat, muhtojlarga g‘amxo‘rlik belgisidir. Qurbonlik go‘shti faqirlarga, qarindoshlarga, qo‘shnilarga tarqatilishi, ahillik va mehr-muhabbatni yanada mustahkamlaydi.
Qurbon hayiti — bu ahillik va mushtaraklikning ramzi bo‘lib, bu kunda musulmonlar o‘z qarindoshlari, qo‘shnilari, do‘stlarining holidan xabar oladilar, uzoqdagi yaqinlarini yo‘qlab borishga harakat qiladilar. Ayniqsa, keksa, bemor, yolg‘iz kishilar holidan xabar olish — dinimizda yuksak ajr hamda e’tiborga sazovor amal hisoblanadi.
Qurbon hayiti insonlarni bir-biriga yaqinlashtiradi, mehru shafqatni uyg‘otadi, bayram munosabati bilan ehson qilish, bolalar va keksalarni xursand qilish kabi amallar nafaqat shaxsiy savob, balki jamiyatdagi yaxshilik muhitini yanada mustahkamlaydi.
Bu kunda imkoni bor insonlar kam ta’minlangan oilalar, yetimlar, ehtiyojmandlar holidan xabar olib, ularga xursandchilik ulashsalar, bu amalning savobi beqiyosdir. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mo‘minlarning o‘zaro do‘stliklari, rahm qilishlari va mehr ko‘rsatishlari xuddi bir jasadga o‘xshaydi. Undan bir a’zo xasta bo‘lsa, jasadning qolgani unga qo‘shilib bedor bo‘ladi va isitmalaydi”, — dedilar (Imom Muslim rivoyati).
Azizlar, ayni kunlarda yurtimizdan 15 ming nafardan ziyod yurtdoshlarimiz Islomning besh ustunidan biri bo‘lgan Haj ibodatini ado etishga taraddud ko‘rmoqdalar. Ular orasida yuzlab nuroniylar, onalarimiz, ustoz va ziyolilar bor. Bu har bir yurtdoshimizning qalbida quvonch uyg‘otadi. Ayniqsa, mamlakatimiz rahbari muhtaram Prezidentimiz O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy hazrat bilan telefon orqali muloqot qilib, hojilarimiz ahvolidan xabar olganelari, ularga muborak safarda to‘liq sharoit yaratilishi, Haj ibodatini xotirjam va mukammal ado etishlari uchun zarur ko‘mak va duolarini izhor etganlari katta voqea bo‘ldi.
Bu voqelik yurtimizda din va davlat munosabatlari yangi, barqaror va hamjihat zaminda qurilayotganidan dalolatdir. Bu – xalqimizning muqaddas qadriyatlariga hurmat, Islomning pok ta’limotiga bo‘lgan ehtirom namunasidir.
Bu kabi yuksak e’tiborlar yurtimizda din va davlat o‘rtasidagi muvozanatli munosabatning, xalqning e’tiqodi va qadriyatiga nisbatan hurmat va e’zozning amaliy namunasidir.
Muhtaram yurtdoshlar! Fursatdan foydalanib barchalaringizni iyd al-Azxo – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etaman. Yurtimiz tinchlikligi barqaror, xalqimiz totuvligi bardavom bo‘lsin, dinimiz yanada ravnaq topsin, xonadoningizdan fayzu baraka arimasin!
Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin!
Ubaydulloh Abdullayev,
Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi