Janob Payg'ambarimiz Muhammad mustafo Rasululloh sallallohu alayhi va sallam o'z hadisi shariflarida: “To'rtta daryo – Sirdaryo, Amudaryo, Nil, Yevfrat – jannat daryolaridan," – deganlar. Yer kurasida 4ta okean, bir necha dengiz va ko'plab daryolar bo'lsada, planetamizni to'rtdan uch qismi suv bilan qoplangan bo'lsada, shulardan faqat to'rtta daryonigina Payg'ambarimiz sallallohu alayhi va sallam “jannat daryolaridan” dedilar. Yaxshi e'tibor bersak, mazkur to'rtta daryodan ham eng birinchi navbatda Sirdaryo va Amudaryo daryolarini aytdilar. Demak, bizni yurtimiz “jannatmakon yurt” deyilgani balandparvoz so'zlar emas ekan! Mazkur to'rtta jannat daryolaridan teng ikkitasi aynan bizni yurtimizda ekanligi ham – bu Yaratganning aynan bizning yurtimizga o'zgacha Ilohiy nazari bilan boqqani! Yer yuzining boshqa joylariga nisbatan Alloh taolo aynan bizni yurtimizga o'zgacha nazari bilan, o'zgacha rahmat nazari bilan boqqanini yaqqol belgisi, dalili, isboti va namunasi! Buni onglab tushunib etish uchun maxsus ilm dargohlarida, katta-katta institutlarda yoki islom universitetlarida o'qib, ta'lim olish shart emas! Bu – osmondagi Oy va Quyoshday butun insoniyatga ma'lum va mashhur bo'lgani kabi, dunyo xalqi uchun ochiq-oydin xaqiqatligi hammaga ayon!
O'zi nazar qilgan, O'zi o'zgacha nazar qilgan mana shu jannatmakon diyorni Alloh taolo O'z Ilohiy nazari va Ilohiy rahmati ila boqib, ushbu muqaddas zaminimizni insonning aqli ojizlik qiladigan ko'pgina behisob ne'matlar bilan ne'matlantirib qo'ygan. Aynan bizning jannatmakon yurtimizga, muqaddas zaminimizga, Hudo nazar qilgan diyorimizga, jonajon O'zbekistonimizga Alloh taboraka va taolodan ato etilgan bunday ne'matlarni nafaqat inson zoti, balki hech qanday, xatto oxirgi modeldagi yangi chiqqan eng zamonaviy komp'yuter ham sanab sanog'iga eta olmaydi!
Bunday behisob va bebaho, aziz va buyuk, mislsiz va beqiyos, tengi yo'q moddiy va ma'naviy ne'matlar ichida bittasi bu – “paxta” deb atalmish Ilohiy moddiy ne'mat. Yerdan o'nib-o'sib chiqadigan boshqa nabotot-o'simliklar qatori paxta ham, agar Hudo xoxlasa chiqadi, bo'lmasa yo'q! Shuning uchun ham paxta – Hudoi taoloning bandalariga beradigan nabotot olamidagi mo''jizaviy ne'matlaridan biri. Allox taoloning shu mo''jizaviy ne'matlari ichida eng kattalaridan va eng manfaatlilaridan biri!
Internet va entsiklopedik ma'lumotlarga qaraganda, fan tilida «Gossypium» deb nomlanadigan “paxta”ni er yuzida 39 dan ortik o'simliklari mavjud. Shulardan oltitasigina planetamizning oltita mintaqasida o'sadi xolos. Jahon miqyosida etishtirilayotgan paxtani 65 foizini 5 ta davlat etkazib beradi. Bular – Hitoy (4 mln. t), AKSh (4 mln. t.), Hindiston (2,5 mln. t.), Pokiston (1,5 mln. t.) va O'zbekiston (1,2 mln. t.). Jahon paxtasini qolgan 35 foizini 70 ta davlat etkazadi.
Olimlarning ilmiy tadqiqotlari va jahon statistika ma'lumotlariga ko'ra, paxtadan bugungi kunda inson hayotida darkor bo'ladigan 100 dan ziyod turli xil navdagi mahsulotlar ishlab chiqariladi. Bu mahsulotlarga odam bolasini muhtojligi esa onasidan tug'ilishidan avvalroq boshlanib, vafot etganidan keyingi davr mobaynida bo'lar ekan! Bitta o'simlikdan shuncha turdagi mahsulotlar ishlab chiqariladigan yana boshqa o'simlik bu dunyoda yo'q ekan! Ana! Qanday ulug' va beqiyos, xaqiqatda mo''jizaviy (!) ne'matni Alloh taolo bizni diyorimizga ravo ko'rgan!
Alloh taoloning inoyati ila davlatimiz va hukumatimiz tomonlaridan oqilona olib borilayotgan xayrli, savobli ishlarni amalga oshirish maqsadida viloyatlarimiz rahbarlari hamda shahar va tuman rahbarlarining boshchiliklarida mustaqilligimizni sharofati bilan jannatmakon yurtimizni tinchligi, muqaddas Vatanimizni ravnaqi, dono xalqimizni farovonligi, farzandlarimiz bizdan ham baxtliroq bo'lishlari uchun, bolalarimizni kelajagi uchun behisob-behisob, son-sanoqsiz, katta-katta savobli, xayrli va olijanob ishlar bajarilib kelinmoqda. Bu savobli ishlarga nafaqat butun dunyo hamjamiyati tan bermokda, balki O'zbekistondagi bu xayrli ishlarni har bir ko'zi ojiz inson ham ko'rmokda, har bir qulog'i og'ir odam ham eshitmoqda, har bir aqli zaif banda ham mohiyatini onglab, mazmunini tushunib, samaralarini sezib, to'la-to'kis his qilmoqda.
“Birni ko'rib shukr qil, birni ko'rib fikr qil” deganlariday yon-atroflarimizga qarab, ba'zi davlatlarda bo'layotgan ahvollarga qarab fikr qilaylik! “Ey, Allohim! Yurtimga berilgan tinchlikka shukr!” deb, tinch uxlab, eson-omon uyg'onayotganimizga shukr qilaylik! Ba'zi davlatlarda insonlar o'zini tinchligini-omonligini o'ylab, jon kuydirayotgan bir zamonda, bizni mamlakatimizda esa jahon andozalaridan ham ustun bo'lgan o'quv dargohlari bizni bolalarimiz uchun barpo etilayotgan bir paytda, xalqaro me'yorlaridan qolishmaydigan sport inshootlari biz uchun qurilayotgan bir paytda, bizda qo'sha-qo'sha imoratlar, qator-qator uylar, yangidan-yangi moshinalar, hashamatli to'yxonalar, dabdabali to'y-ma'rakalar, kelin-kuyovga hizmat qilayotgan chet ellarda faqat boylar minadigan avtomobillar, farzandlarimiz chet elma-chet el yurib, dunyoning turli chekkalarida obro'li-nufuzli o'quv dargohlarida o'qib turgan, qo'llarimizdagi dunyoda hozirgina chiqqan eng zamonaviy telefonlar kundan-kunga hayotimizni boyitib turgan bir paytda, Hudoi taolo sanoqligina davlatlar qatori bizning diyorimizga berayotgan mo''jizaviy paxta ne'matini nes-nobut qilmay, terib olmasdan, oyoqosti qilib, uvol qilsak, noshukrlik va isrofgarchilik qilgan bo'lmaymizmi?
Noshukrlik va isrofgarchilik esa Hudoga xush kelmasligi har bir aqli raso odamga ma'lum!
O'zbekistonni mag'ribdan mashriqgacha aylanib chiqsangiz ham, davlatimizni u chekkasidan bu chekkasigacha kezib chiqsangiz ham, mamlakatimizni barcha shahar-qishloqlarini ko'rib chiqsangiz ham bir narsaga guvoh bo'lasiz – har bir viloyat, har bir tuman, har bir shahar, har bir qishloq, har bir mahalla, har bir ko'chada yangilanish, chiroyli o'zgarish, katta qurilishlar bo'layotganini ko'rasiz! Bunday islohotlardan yurtimizni biror joyi ham chetda qolmagan!
Oq-qorani taniydigan, foyda-zararni biladigan, o'ng-chapni payqaydigan, og'ir-engilni his qiladigan, savob-gunohni ajrata oladigan, katta-kichikni farqiga etib boradigan, past-balandni tushunadigan, yaxshi-yomonni mazmunini onglaydigan, uzoq-yaqinni mohiyatiga etib boradigan har bir aql-zakovatli inson biladiki, O'zbekistonda bo'layotgan bunday ulug'vor ishlar o'z-o'zidan bo'lmaydi! Qisqa davr ichida asrlarga teng, savobi cheksiz-chegarasiz bo'ladigan bunchalik darajadagi ulkan va buyuk ishlarni amalga oshirish uchun ko'p narsalar ichida moddiy ta'minot ham bo'lishi darkor.
Ushbu nihoyatda mas'uliyatli, mashaqqatli va sharafli, og'ir va savobli, sermahsul va olijanob ish bo'lmish – xalqimizni rizqi, dasturxonimizni ko'rki, davlatimizni boyligi, yurtimizni xirmoni bo'lgan Alloh taoloning mo''jizaviy ne'mati bo'lgan «paxta»ni yig'im-terimida jamiyatimizning barcha a'zolari birgalikda, hammamiz ham bir tan-bir jon bo'lib, bir yoqadan bosh chiqarib harakat qilishimiz zarur. Zero «Ko'p biriksa, tog' qular», «To'pdan chiqsang xam, ko'pdan chiqma», «Ko'pdan ayrilgan ozar, ko'pga qo'shilgan o'zar», «Ko'pning haqi etimning haqidan yomon», «Ko'pchilik bir mushtdan ursa, o'ldirar, bir burdadan bersa, to'ydirar» deb dono xalqimiz bekordan-bekor, bejiz aytmagan.
Endi har birimiz o'z-o'zimizga: “O'zim yashab turgan yurtimni tinchligi uchun, ona-Vatanimni ravnaqi uchun, ajdodlarim yotgan muqaddas zaminim uchun, kindik qonim to'kilgan diyorim uchun, aziz bo'lgan el-xalqim uchun, farzandim mendan ham baxtliroq bo'lishi uchun, bolamni kelajagi uchun men nima ish qildim?” – deb savol beraylik.
Dono xalqimiz o'zining purhikmatli maqollarida «Bekor o'tirgandan bekor ishla!», «Bekorchidan Hudo bezor!» deb aytishlarida ham juda ko'p ma'nolar bor. Zero, bu ulug' hikmatlar elning ellik ming elagidan o'tkazilib, keyin muomalaga qo'yilgan.
Iloho o'zlarimizni ham, farzand-zurriyotlarimizni ham Mehribon Parvardigorimiz buyurgan, janob Payg'ambarimiz sallallohu alayhi va sallam tavsiya etgan, o'tmishda o'tganlarimizni ruhlari shod bo'ladigan, xalqimiz xursand bo'ladigan, ota-onalarimiz rozi bo'ladigan yo'llardan yurishimizni nasib etsin!
Muhtaram azizlar! Tinch bo'lib turgan yurtimizda musaffo osmonimiz ostida yashayotgan jannatmakon diyorimizni boyligi uchun, Hudoni o'zgacha Ilohiy nazari tushgan muqaddas Vatanimizni ravnaqi va xalqimizni farovonligi uchun, turmushimizni obodligi va ko'pchilikni rizqi uchun, elimizni mo'l hirmoni va oilamiz dasturxonini ko'rki uchun o'z hissamizni qo'shaylik! Shu jannatmakon diyor – muqaddas zaminda yashayotgan har birimiz, Alloh taolo O'zbekistonga bergan barcha behisob va betakror, mislsiz va beqiyos ne'matlaridan foydalanayotgan har bir odam bolasi o'zini munosib hissasini qo'shishi lozim ekanligini unutmaylik!
Ibrohimjon INOMOV,
O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi o'rinbosari
“Asr namozi kishi ruhi va badaniga ta’sir qiladigan ko‘pgina kasalliklarga davo bo‘ladi...”.
Bir qarashda biroz mubolag‘aga o‘xshab ko‘ringan bu fikr Qohirada bo‘lib o‘tgan Qur’oni karimning tibbiy haqiqatlariga bag‘ishlangan Xalqaro Islom anjumanidagi tibbiy tadqiqotga oid ma’ruzaning xulosasidir. Asr namozi davo bo‘ladigan kasalliklar ro‘yxatida yana quyidagilar joy oladi: gipertoniya (xafaqon, qon bosimi yuqori bo‘lishi), asab buzilishi, o‘ta semizlik, sirroz, odatlangan homila tushishi, jinsiy qobiliyatsizlik, disminoreya (og‘riqli hayz ko‘rish), psoriaz, katarakta, astma va migren (bosh og‘rig‘i)...
Faqatgina asr namozini tark etish tufayli kishiga ta’sir qiladigan jiddiy kasalliklar ham bor-mi? Bu savolga anjumanda ishtirok etgan doktor Zubayr Karamiy “albatta bor” deb javob beradi.
Buni izohlash va kashfiyotini yanada ravshanlashtirish uchun “al-Arabiya” jurnaliga yozgan maqolasida Doktor Karamiy Islomning jahonshumul va insonga eng munosib din ekanini ko‘rsatuvchi Qur’onda “solatul vusto”, ya’ni “o‘rta namoz” deya zikr kilingan va Islomning ulug‘ mo‘jizalaridan biri bo‘lgan asr namozi haqida quyidagilarni keltiradi: Bu namoz haqida Qur’onda ikki joyda so‘z yuritiladi. Birinchisi Baqara surasining 238-oyati bo‘lib, ma’no tarjimasi bunday:
“Barcha namozlarni va xususan o‘rta namozni (asr namozini) saklanglar - o‘z vaqtlarida ado qilinglar! Va Alloh uchun bo‘yinsungan holda turinglar!”.
Ikkinchisi esa Asr surasining ilk oyati bo‘lib: “Val asr”, ya’ni “Asrga qasamki” degan oyatdir. Ba’zi tafsirlarda bu oyatdagi “asr” so‘zidan asr namozi vaqti nazarda tutilgani aytilgan. “Qachon Qur’ondagi bu oyatni o‘qisam, ayniqsa asr namoziga alohida urg‘u berilgani haqida tafakkur qilsam, taajjubga tushardim...”.
Doktor Karamiy uzoq vaqt ushbu tushunchaga qoniqarli javob izladi. U Qur’onda asr namozi haqida alohida ta’kidlanishiga, mazkur namoz istirohat vaqtiga to‘g‘ri kelishi tufayli uni ado etish qiyin bo‘lishi sababining ko‘rsatilishini to‘g‘ri, deb bilmaydi. Zero, masalaga bu nuqtayi nazardan yaqinlashish, bomdod va shom namozlari haqida ham xuddi shunday qiyinchilik mavjudligi xulosasiga olib kelishi kerak edi. Bu borada Karamiy ilgari surayotgan sabablardan eng muhimi, miyadagi biologik soat bo‘lmish markaz bilan asr namozi orasidagi sinxronlikdir (bir vaqtda sodir bo‘lishlik).
Shoshilinch bir holat bilan duch kelinganida kerakli reaksiyani boshlaydigan kortizon va adrenalin deb atalmish ikkita gormonning qanchalik muhim ekanligi ko‘pchilikka ma’lum bo‘lsa kerak. Mazkur ikki gormon biologik soatga ko‘ra turli vaqtlarga taqsimlangan. Bizga birinchi o‘rinda zarur bo‘lgan gormon adrenalindir.
Doktor Karamiy adrenalin ta’sirlarini qisqacha bunday ifodalaydi: “Adrenalin puls (yurak urishi)ni tezlatadi, qon tomirlarini toraytiradi, yuqori qon bosimiga, ko‘p terlash va so‘lak ishlab chiqarilishiga sabab bo‘ladi. Shuningdek, u qonda leykotsitlar sonini orttiradi, qonashni to‘xtatadigan quyulish (ivish) jarayonini tezlatadi, zarurat bo‘lmaganda butun badanni doimiy va kuchli faoliyatga tayyorlaydi hamda oxirida barcha vazifalar uchun badanni normal holatiga qaytaradi”. Biroq adrenalinning xavfli tomoni ham bor. Zero, u kuchli toqatsizlanish va qaytalanuvchi qo‘rquv “psixosomatik” deb nomlanuvchi jiddiy kasalikka sabab bo‘lishi mumkin. (Toqatsizlanish va qo‘rquv onlarida adrenalin ishlab chiqarish ko‘p miqdorda ortadi. Buning doimiy ravishda bo‘lishi yoki tez-tez takrorlanib turishi “psixosomatik kasalliklar” guruhiga kiruvchi turli kasalliklarga yo‘l ochishi mumkin).
Xavf-xatar va g‘am-g‘ussa kabi holatlar yuqorida aytilgan reaksiyalarni yuzaga keltiradi. Doktor Karamiy: “Qondagi adrenalin ortishining, yuqorida sanab o‘tilgan kasalliklarga (gipertoniya, asab buzilishi va h.k.) yo‘l ochuvchi eng muhim omil ekanini aniqladik”, deydi. Shu o‘rinda eng muhim nuqta, asr namoziniig bu gormonga qanday ta’sir ko‘rsatishidir. “Bu namoz darhaqiqat kuchli ta’sirga ega. Asr namozi sanab o‘tilgan kasalliklarga sabab bo‘ladigan adrenalin gormoni miqdorini tushirishga yordam beradi”, deydi Karamiy va yana shularni ilova qiladi: “Bu gormon qondagi eng yuqori miqdoriga peshindan keyin bir necha soat o‘tgach, soat 15-17 lar atrofida, ya’ni aynan asr vaqtida erishadi”.
“Asr namozi miya markazlaridan gipokammni uyg‘otib, bo‘shashi (istirohatlanish holati)ni hosil qiladi va buning natijasida larasimpatiktizim uyg‘onib, simpatik tizim susaytiriladi”. Bu hodisa simpatik tizim faol bo‘lgan vaqtda, ya’ni asr namozi vaqtida bo‘lsa muhim ahamiyat kasb etadi. Zero, asab tizimining ko‘pincha bir-biriga zid ravishda ishlaydigan ikki qismi bo‘lgan simpatik va parasimpatik tizimlaridan birinchisi yuqorida aytib o‘tilgan adrenalin va shunga o‘xshash gormonlar vositasida faoliyat olib boradigan tizim bo‘lib, ayniqsa, xavf-xatar va stress holatlarida tanada hukmron vaziyat ko‘rinish oladi. Parasimpatik tizim esa tananing normal faoliyatini davom ettirishida muhim ahamiyat kasb etadi (Simpatik tizim ta’sirining uzoq davom etishi yoki tez-tez takrorlanib turishi psixosomatik kasalliklarga yo‘l ochishini yuqorida ta’kidlagan edik).
Karamiy chiqargan oxirgi xulosa esa bunday: “Asr namozi, ruhiy ozuqamiz bo‘lishi bilan bir qatorda, tibbiy jihatdan ham muhofaza qiluvchi – qalqondir”.