Ramazonning oxirgi o‘n kunligi boshlandi. Ayniqsa, ana shu o‘n kunlikda ibodatlarga, saxovatlarga qattiq berilgan kishi katta foydalar olib qoladi. Shu tunlarda uyquni harom qilsak, jahannam otashidan najot topamiz, inshoalloh. Jumhur ulamolar ming oyda qilinadigan ibodatga olinadigan savobga teng savob olish mumkin bo‘lgan – Laylatul Qadr kechasi ana shu o‘n kunlikda ekaniga ittifoq qilganlar.
Bu kechaning ulug‘ martabasi Qur’oni karimda ham tavsiflangan. Ammo uning aynan qaysi tunda ekani aniq aytilmagan. Shu boisdan ushbu o‘n kunlikning har bir kechasini Qadr bilib ibodatda qoim bo‘lsak, uni topamiz, inshoalloh.
Xo‘p, bu oyning mukofoti nima o‘zi? Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyat qilgan sahih hadisda Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam: “Kimki Laylatul Qadr kechasini bedor o‘tkazsa, Alloh taologa chin ixlosu e’tiqod ila ibodat qilib chiqsa, Rabbimiz uning barcha gunohlarini kechirib yuboradi”, deb marhamat qilganlari aytilgan.
Aynan shu kechada Alloh taolo bandalarining duolarini qaytarmaydi. Har birimizning orzu-havaslarimiz, muammolarimiz, istiqboldagi rejalarimiz, oramizda shifo topish istagida bo‘lgan dardmandlarimiz bor. Laylatul Qadr – ana o‘sha ehtiyojlarimizni Parvardigorimizdan so‘raydigan kechadir.
Bu – orzularga yetish, rejalarni amalga oshirish uchun noyob imkoniyat. Uni qo‘ldan chiqarib qo‘ysak, keyin afsuslanib qolamiz. Har tunda ibodatlar, zikrlar qilib, Alloh taologa gunohlarimizni kechirishini so‘rab yolvoraylik.
Alloh taolo Laylatul Qadrning qanday ulug‘ kecha ekanini Qur’oni karimning Qadr surasida quyidagicha ta’riflagan:
بِسْمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحْمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ
إِنَّآ أَنزَلْنَـٰهُ فِى لَيْلَةِ ٱلْقَدْرِ ﴿١﴾وَمَآ أَدْرَىٰكَ مَا لَيْلَةُ ٱلْقَدْرِ ﴿٢﴾لَيْلَةُ ٱلْقَدْرِ خَيْرٌۭ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍۢ ﴿٣﴾تَنَزَّلُ ٱلْمَلَـٰٓئِكَةُ وَٱلرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍۢ ﴿٤﴾سَلَـٰمٌ هِىَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ ٱلْفَجْرِ ﴿٥﴾
1 . Albatta, Biz u(Qur’on)ni Laylatul Qadr da tushirdik.
2 . Laylatul Qadr qandoq narsa ekanini senga nima bildirdi?
3 . Laylatul Qadr ming oydin yaxshiroqdir.
4 . Unda farishtalar va Ruh Rabbilari izni bilan barcha ishlar uchun tushadir.
5 . U to tong otguncha salom bo‘lib turadir.
Kunlarimizning har lahzasida ramazonning bizdan uzoqlashib borayotganini his qilib turamiz va tez orada u nihoyasiga yetadi. Shunday ekan, ibodatlarga va ezgu ishlarga g‘ayratli bo‘laylik. Ushbu g‘animat kunlarni tilimiz va qalbimiz har doim zikrda bo‘lib, ibodatlarimizni vaqtida ado etib, tunlari Allohning marhamatini, fazlini so‘rab duolar qilaylik. Zotan, bu oyda qilingan har bir amal uchun savoblar bir necha bor ko‘paytirib yoziladi.
Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyat qilgan hadisda mo‘minlar onasi Oisha roziyallohu anho: “Ramazonning oxirgi o‘n kunida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ko‘rpa-to‘shaklarini xonaning bir chetiga taxlab qo‘yardilar-da, masjidga chiqib tunni ibodatda o‘tkazar edilar, Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam boqiy dunyoga ko‘chganlaridan so‘ng u zotning zavjalari shunday qilardilar”, deganlar. Yana Oisha onamiz: “Payg‘ambar alayhissalom ramazonning oxirgi tunlarida o‘zlari ham uxlamas edilar hamda yaqinlarini ham uyg‘otib chiqib birgalikda tunni ibodatda o‘tkazar edilar”, deganlar.
Allohning Rasuli yer yuzida o‘zidan oldin o‘tgan, o‘zining zamonida yashagan va keyin qiyomatgacha keladigan insonlarning eng saxovatlisi edilar. Ayniqsa, ramazon oyida shu xislati jo‘sh urib ketar va yordamga muhtoj kimsalarning qoshiga eng uchqur shamoldan ham tez yetib borib ko‘makchi bo‘lar edilar.
Payg‘ambarimizning ushbu sunnatlariga amal qilib biz ham saxovatli bo‘lib, kechayotgan fazilatli kunlarimizda moddiy jihatdan qiynalib qolgan yurtdoshlarimiz bo‘lsa, ularga yordamchi bo‘lsak;, kunlarimizu tunlarimizni zikrullohda va ibodatda o‘tkazsak, shoyadki, mehribon Parvardigorimiz gunohlarimizni kechirib, O‘zining sevimli bandalari qatoriga qo‘ysa.
Damin JUMAQUL tayyorladi
Hayotda shunday sohalar borki, ularni mukammal egallash uchun butun umr o‘qib-izlanish lozim. Ana shunday kasblardan biri imom-xatiblikdir. Kimdir bu kasb egalariga oson tutishi mumkin. Lekin yetuk imom bo‘lish uchun to‘rt yil madrasa, to‘rt yil diniy oliy ta’lim dargohida o‘qishning o‘zi kamlik qiladi. Chunki imom o‘zi uchun ham jamoat uchun Alloh oldida burchli bo‘lsa, el oldidiga javobgarlik ham katta mas’uliyat yuklaydi. Bu mas’uliyat va xalq ishonchini oqlashning birdan bir yo‘li ilm va taqvodir.
So‘nggi yillarda ilm-fanning barcha yo‘nalishlar qatori diniy-ma’rifiy xususan, shariat, fiqh, aqoid kabi ilmlarni o‘rganish uchun keng yo‘llar ochildi. Bu borada Samarqandda Hadis ilmi oliy maktabi, Imom Moturidiy markazi qoshida Kalom ilmi, Farg‘onada – Marg‘inoniy ilmiy markazida islom huquqi maktabi, Buxoroda – Bahouddin Naqshband markazida tasavvuf maktabi, Qashqadaryoda – Abu Muin Nasafiy markazida aqida ilmi maktabini tashkil etilishi o‘z samarasini berib kelayotir. Chunki imom-xatiblarning madrasa va oliy ta’lim dargohida olgan bilimlarini mustahkamlash, ularni yanada chuqurlashtirish, yangi zamonaviy diniy masalalarni keng o‘rganishda mazkur maktablar muhim ahamiyat kasb etyapti. Bir so‘z bilan aytganda, bu maktablar imom-xatiblarni chin ma’noda sohaning yetuk egasiga aylanishiga zamin bo‘layotir.
Ayni kunda Farg‘ona viloyatidagi Marg‘inoniy ilmiy markazida islom huquqi maktabida yigirmadan ortiq vodiylik imom-xatiblar o‘z ish joylaridan uzilmagan holda diniy bilimlarini yana mustahkamlab, fiqh ilmini chuqurroq o‘rganmoqdalar. Ularga tajribali imom-xatiblar Ubaydulloh domla Abdullayev, Ibrohimjon domla Qodirov va Ahmadxon domla Nizomovlar ustoz-shogird an’anasi asosida ta’lim bermoqdalar. Shu kunga qadar tinglovchilar mazkur ustozlar ko‘magida “Muxtasarul-viqoya”, “Alfiqhul-akbar” kitoblari o‘qib tugatishdi. Ayni vaqtda “Kanzul-daqoiq” va Mulla Aliy Qorining “Alfiqhul-akbar”ga yozgan “Sharhul fiqhil Akbar” kitoblari mutolaa qilinib, asarlar batafsil o‘ranilmoqda. Ushbu asarlar Ahli sunna val jamoa aqidasi asosida mo‘min-musulmonlarni to‘g‘ri aqida hamda dinimiz ta’limotlariga amal qilishda vasatiy tarzda yurishlarida asosiy manbalardir.
Ta’kidlash joizki, imom-xatiblarning mazkur ilm dargohida olayotgan bilim va malakalari faoliyatlari uchun nihoyatda manfaatli bo‘lmoqda. Zero, turli yot g‘oyalar ta’siriga tushib adashgan yurtdoshlarimizni to‘g‘ri yo‘lga boshlash, mo‘min-musulmonlarga Ahli sunna val-jamoa va Hanafiy fiqhi asosida islom ta’limotlarini yetkazish, dolzarb mavzularda chiqish qilish, maqolalar yozishda bu dargohdan olinayotgan ilmiy va hayotiy tajribalar muhim ahamiyat kasb etmoqda. Shuningdek, turli uchrashuvlar va mahallalarda olib borilayotgan targ‘ibot tadbirlarida ham mazkur ilmiy maktabda hosil qilingan bilim va ko‘nikmalar asqotmoqda. Imom-xatiblar o‘rtasidagi bilimlar bellashuvida ham mazkur maktab tinglovchilari o‘zini har tomonlama namoyon etayotgani ham e’tiborga molik. Shu bilan birga maktab tinglovchilarining bir qanchasi ilmiy izlanishlarda davom etib, o‘z tadqiqotlari bilan dinimiz ravnaqiga o‘z hissalarini qo‘shmoqdalar.
Ma’lumki, ilk o‘rta asrlarda Farg‘ona vodiysida fiqh maktabi shakllanib, buyuk allomalar yetishib chiqdi. Birgina Burhoniddin Marg‘inoniy islom xuquqshunosligi borasida beqiyos asarlar ta’lif etgani barchaga ma’lum. Bugun u kishining “al-Hidoya” asari butun musulmon olamida mashhur bo‘lib, islom huquqi – fiqh bo‘yicha eng aniq, mukammal asar sifatida tan olingan.
Bugun ham mazkur an’analar qayta tiklanib, yurtimiz yana ilmu ma’rifat, olim ulamolar diyoriga aylanayotgani quvonarli holdir.
Rahmatulloh JALILOV,
Farg‘ona viloyati vakilligi Matbuot kotibi
(Hidoyat jurnali, 12-son)