Bugun, 22 fevral kuni muhtaram Prezidentimiz tashabbuslari bilan tashkil etilgan “I Xalqaro ziyorat turizmi forumi” o‘z ishini boshladi.
Mamlakatimizda ilk bora o‘tkazilayotgan mazkur forum O‘zbekiston Respublikasi Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi tomonidan Din ishlari bo‘yicha qo‘mita, O‘zbekiston musulmonlari idorasi, “Vaqf” xayriya jamoat fondi, Tashqi ishlar vazirligi, Buxoro viloyati hokimiyati, Ta’lim, fan va madaniyat masalalari bo‘yicha Islom tashkiloti (ISESCO) hamda Jahon sayyohlik tashkiloti (UNWTO) ko‘magida tashkil etildi.
Forum Qur’oni karim oyatlari tilovati va xayrli duolar bilan boshlandi. Tadbirda dunyoning 30 dan ortiq davlatidan 120 dan ziyod vakillar ishtirok etmoqda.
Nufuzli anjumanning ochilishida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Usmonxon Alimov hazratlari yurtimizning sayyohlik imkoniyatlarini dunyoga keng targ‘ib etish, O‘zbekistonni islom dunyosida ziyorat-turizmi bo‘yicha yirik markazlardan biriga aylantirish ushbu forumning asosiy maqsadi ekanini alohida qayd etdilar. Shuningdek, mamlakatimizda ziyorat turizmi bo‘yicha amalga oshirilgan ishlar va Islom dini ta’limotlarida keltirilgan safar qilishning foydali jihatlari haqida bayon qildilar. Quyida muftiy hazratlarining nutqlarini e’tiboringizga havola etamiz.
Saytimiz orqali forum jarayonlari kuzatib boring.




بسم الله الرحمن الرحيم
الحَمْدُ للهِ الذِي خَلَقَ لَنَا الأَرضَ وذَلَّلَها، وسَهَّلَ لَنَا السَّيْرَ
فِي مَنَاكِبِها، وأَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، وأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ ورَسُولُهُ، خَيْرُ النَّاسِ خُلُقاً فِي الحَضَرِ والأَسفَارِ، صلى الله عليه وسلم وَعَلَى آلهِ وصَحْبِهِ وعَلَى أَتْبَاعِهِمْ
صَلاَةً وسَلاَماً دَائمَيْنِ. أَمَّا بَعْدُ،
Assalomu alaykum va rahmatullohi va barokatuhu!
Muhtaram mehmonlar, xalqaro tashkilotlar vakillari va forum ishtirokchilari.
Alloh taboraka va taologa cheksiz hamdu sanolarimiz, Hazrati Payg‘ambarimiz Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamga behisob salavotu salomlarimiz bo‘lsin.
O‘zbekiston zaminida o‘tkazilayotgan “Birinchi xalqaro ziyorat turizmi forumi”da ishtirok etish uchun dunyoning turli yerlaridan tashrif buyurgan Siz aziz mehmonlarimizga samimiy salomlarimizni yo‘llaymiz. Barchangizga sihat-salomatlik, tinchlik-xotirjamlik, sharafli va mas’uliyatli vazifalaringizda ulkan muvaffaqiyatlar tilaymiz.
O‘zbekiston diyoridan jahon tamadduniga o‘zining ulkan hissasini qo‘shgan buyuk olimlar yetishib chiqqanki, ular qo‘nim topgan muborak joylar, ular barpo ettirgan muhtasham binolar va ma’naviy meroslarni ko‘pchilik o‘z ko‘zi bilan ko‘rishni orzu qiladi.
O‘zbekiston qadimgi Buyuk ipak yo‘li chorrahasidagi mamlakat sifatida dunyoga tanilgan. Yurtimiz tarixi, jahon tamadduni va ilm-fani rivojiga qo‘shgan hissasi, tarixiy-me’moriy yodgorliklari va allomalari, mehmondo‘st xalqi bilan barchaning e’tiborini o‘ziga jalb etib kelmoqda.
Tarixiy bino va obidalar ko‘pligi bo‘yicha yurtimiz dunyoda 9-o‘rinni egallaydi. O‘zbekiston yetti mingdan ortiq kadimiy-me’moriy va tarixiy obidalarga ega. Mamlakatdagi ikki yuzdan ziyod tarixiy yodgorliklar va me’moriy obidalar YUNЕSKOning madaniy merosi ro‘yxatiga kiritilgan. Ularning aksariyati qayta tiklandi, ta’mirlandi va chor atrofi obodonlashtirildi.
Muhtaram Prezidentimiz tomonidan sohaga oid qabul qilingan farmon va qarorlar ziyorat turizmini rivojlantirishga katta xizmat qilmoqda. Bugungi kunda 45 ta davlat fuqarolari uchun 30 kungacha vizasiz tartib joriy etilgani sayyohlarning mamlakatimizga qiziqishini yanada oshirdi.
Davlatimiz rahbarining sohaga oid farmon va qarorlari mavjud imkoniyatlarni ro‘yobga chiqarish sari tashlangan muhim qadamlar bo‘ldi. Mazkur qarorlarga muvofiq, diyorimizga tashrif buyurayotgan chet ellik sayyohlarga qulay shart-sharoitlar yaratish, servis xizmatlar sifatini yanada yaxshilash bo‘yicha chora-tadbirlar amalga oshirildi.
Sayyohlar orasida Islom madaniyati obidalari, ulug‘ allomalarimiz qadamjolarini ziyorat qiluvchilar tobora ko‘payib bormoqda. Buxoro shahridagi muborak qadamjolar – Xoja Abdulxoliq G‘ijduvoniy, Xoja Orif Revgariy, Xoja Mahmud Anjir Fag‘naviy, Xoja Ali Romitaniy, Xoja Muhammad Boboyi Samosiy, Sayyid Amir Kulol, Xoja Bahouddin Naqshband va Chorbakr majmualari eng tabarruk ziyoratgohlar hisoblanadi. Shuningdek, Buxoro shahridagi Mir Arab madrasasi, Masjidi Kalon, Labi havuz va Ark majmuasi kabi muhtasham me’moriy obidalar ham ko‘plab sayyohlarning diqqat markazida bo‘lmoqda. Ayni kunlarda Abdulxoliq G‘ijduvoniy tavalludining 915 yilligi va Bahouddin Naqshbandning 700 yillik yubileylariga ham qizg‘in tayyorgarlik ishlari olib borilmoqda.
Ma’lumki, butun jahondagi musulmonlar soni 1,8 milliardga yaqin. Shundan qariyb 150 millioni har yili sayohat qiladi. Shuni inobatga olib, mamlakatimizda Islom diniga e’tiqod qiluvchi sayyohlarga ham ibodat amallarini bajarish bo‘yicha zarur qulayliklar hozirlandi. Jumladan, yurtimiz mehmonxonalaridagi xonalarning jihozlari safidan Qur’oni karim, joynamoz hamda qibla ko‘rsatkich ham joy oldi. Aeroport va vokzallarda namozxonalar tashkil etildi. Katta yo‘l bo‘yidagi masjidlar soni ko‘paytirilib, ulardagi sharoitlar yaxshilandi va bunday ishlar faol ravishda davom ettirilmoqda.
Shuningdek, “halol” yorliqli oziq-ovqat mahsulotlari va xizmatlarga qiziqish kun sayin ortib bormoqda. Shu munosabat bilan o‘tgan yili O‘zbekiston islomiy standartlashtirish bo‘yicha xalqaro tashkilotga a’zo bo‘ldi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi ham ziyorat turizmini rivojlantirishga o‘zining munosib hissasini qo‘shib kelmoqda. O‘zbekiston musulmonlari idorasi huzurida “Muslim-tur” sayyohlik firmasi tashkil etilib, yurtimizdagi qadamjo, ziyoratgoh va tabarruk maskanlarga mahalliy va xorijiy fuqarolarning ziyoratlarini uyushtirish bilan shug‘ullanib kelmoqda.
Bugungi nufuzli anjumanimizga dunyoning Malayziya, Indoneziya, Misr, Pokiston, Kuvayt, Saudiya Arabistoni, Ozarbayjon, Turkiya, Rossiya, Hindiston kabi ko‘plab mamlakatlari, shuningdek, xalqaro tashkilotlarning vakillari tashrif buyurgani anjumanning ahamiyatini yanada oshirmoqda.
Buxoroda ilk bor o‘tkazilayotgan birinchi xalqaro ziyorat turizmi forumi qatnashchilari Buxoroning G‘ijduvon, Shofirkon, Vobkent, Romitan va Kogon tumanlarida joylashgan qutlug‘ qadamjolarni ziyorat qiladilar.
Alloh taolo Qur’oni karimda shunday marhamat qiladi:
هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولًا فَامْشُوا فِي مَنَاكِبِهَا
وَكُلُوا مِنْ رِزْقِهِ وَإِلَيْهِ النُّشُورُ
«U (Alloh) sizlarga Yerni xoksor (bo‘ysunuvchi) qilib qo‘ygan zotdir. Bas, u (Yer)ning har tomonida (sayohat, tijorat yoki dehqonchilik qilib) yuringlar va (Allohning bergan) rizqidan yenglar! (Qiyomat kuni) tirilib chiqish Uning huzurigadir» (Mulk, 15).
Darhaqiqat, safar qilishning foydali bo‘lishi uning nima maqsadda ekaniga bog‘liq. Bunga jahonga mashhur, hadis ilmining sultoni Imom Buxoriy bobomizning hayotlari yorqin misol bo‘la oladi. Ulug‘ muhaddis bobomiz umrining ayni navqiron davrlarini xorijda ilm talabida safarda o‘tkazganlar. Jahon kezib ilm olgan bobomizning ilmiy meroslari hozirgi paytgacha butun dunyoga ziyo tarqatmoqda.
Hazrati Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam bir hadisi shariflarida:
سَافِرُوا تَصِحُّوا وَتُرْزَقُوا
“Safar qilinglar, sog‘lom va rizqu nasibali bo‘lasizlar”, deb marhamat etganlar.
Manbalarda keltirilishicha, safar qilishda sog‘liq va ruhiy tetiklik uchun ko‘p manfaatlar bor. Chunki safar tabiatan harakatga bog‘liq bo‘ladi va tabarruk joylar ziyorati kishiga ruhiy quvvat bag‘ishlaydi.
Safarga targ‘ibdan maqsad ham kishining safar davomida ko‘rgan-kechirgan holatlaridan ijobiy taassurot olmog‘iga va hayotda himmatli bo‘lishga erishmog‘idir. Zero, arab tilidagi safar so‘zining yana bir ma’nosi ham “kashf etmoq, ko‘rsatmoq”dir.
Solih zotlardan biri hazrat Bishr Xofiy bunday deganlar: “Ey zohidlar jamoasi! Sayohat qilinglar, yaxshilardan bo‘lasizlar, chunki suv oqsa, yaxshi bo‘ladi. Agar suv bir o‘rinda ko‘p tursa, buziladi”.
Demak, inson ko‘p safar va ziyoratlar qilib turishida uning jismonan sog‘ligi, ruhiy tetikligi va ma’naviy olamiga juda katta foydalari bor.
Muhtaram tadbir ishtiroklari, bugungi o‘tayotgan ziyorat turizmi bo‘yicha birinchi xalqaro forum har jihatdan foydali bo‘lishini bildirib, anjuman ishiga ulkan muvaffaqiyatlar tilayman.
Vassalamu alaykum va rahmatullohi va barakotuh.
Usmonxon ALIMOV,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy
(Bir hadis sharhi)
Ba’zan odamlar Qur’onning turli qiroatlarini eshitganda, o‘zi bilmay turib, ularni xato deb baholaydi. Oqibatda tortishuvlar yuzaga keladi.
Qur’oni karim Alloh taoloning kalomidir. U Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga Jabroil alayhissalom orqali nozil qilingan. Alloh taolo arab qabilalarining anglashi yengil bo‘lishi va Kitobning ilohiy mo‘jizaligini namoyon etish uchun uni bir necha harfda (qiroatda) nozil qilgan.
عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ رضى الله عنه قَالَ: سَمِعْتُ رَجُلاً قَرَأَ ، وَسَمِعْتُ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم يَقْرَأُ خِلاَفَهَا فَجِئْتُ بِهِ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم فَأَخْبَرْتُهُ فَعَرَفْتُ فِى وَجْهِهِ الْكَرَاهِيَةَ وَقَالَ: كِلاَكُمَا مُحْسِنٌ ، وَلاَ تَخْتَلِفُوا ، فَإِنَّ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمُ اخْتَلَفُوا فَهَلَكُوا.
Ibn Mas’ud roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Bir kishining qiroat qilayotganini eshitdim. Nabiy sollallohu alayhi vasallamning u (oyat so‘zlari)ni boshqacha qiroat qilayotganlarini eshitgan edim. Shunda uni Nabiy sollallohu alayhi vasallamning oldilariga olib borib, u zotga bor gapni aytib berdim. Shu payt yuzlarida norozilikni payqadim. U zot: “Ikkingiz ham to‘g‘ri qilgansiz. Ixtilof qilmang, chunki sizdan oldingilar ixtilof qilib, halokatga uchragan”, dedilar” (Buxoriy rivoyati).
Ushbu hadisda Abdulloh ibn Mas’ud roziyallohu bir odamning – ba’zilar Ubay ibn Ka’b degan – Qur’on oyatini Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan tinglagan qiroatiga o‘xshamagan tarzda o‘qiyotganini eshitgan. Ikkisi Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday qiroatda o‘qitganlarini da’vo qilib, tortishib qolgan. Shunda Ibn Mas’ud roziyallohu anhu o‘sha odamni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga olib borgan. Har biri u zotga o‘rgangan qiroatida tilovat qilib ko‘rsatgan. Shunda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Ikkingiz ham to‘g‘ri qilgansiz”, deganlar. Ya’ni, ikkingiz ham to‘g‘ri o‘qidingiz, ikki qiroat ham joiz. So‘ng ogoh etib: “Ixtilof qilmang, chunki sizdan oldingilar ixtilof qilib, halokatga uchragan”, deganlar. Ya’ni, avvalgi qavmlar og‘ir oqibatga olib boradigan ixtiloflarga berilib ketgan. Bu ixtiloflar nafs istaklariga ko‘ra muqaddas kitoblardagi so‘zlarni o‘zgartirishgacha borib yetgan.
Shariat ittifoq va birlikka da’vat qiladi, tafriqa (firqalanish) va bo‘linishni qattiq man etadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam go‘yo bunday demoqdalar: Qur’onni o‘qing va ma’nosiga muvofiq birlikda bo‘ling. Qandaydir shubha kelib chiqib, ixtilofga olib borsa, o‘sha shubhani yig‘ishtiring va odamlarni birlikka yetaklaydigan ochiq ma’noga qayting. Ilgarigi ummatlar kabi halokatga eltuvchi ixtilofga tushmang.
Qur’on qiroatida ixtilof qilish mumkin emas. Chunki har bir qiroat Allohdan nozil qilingan va Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tomonidan o‘rgatilgan. Qiroatdagi ruxsat berilgan turlilik Qur’onning ma’nosiga daxl bermaydi. Demak, Qur’onning bir oyati yo so‘zi bir necha qiroatda o‘qilishi mumkin. Ulardan birortasini inkor qilgan kishi Qur’onni inkor qilgan bo‘ladi.
Ixtilofning oldini oladigan yana bir chora – yetarlicha ilm olmagan kishi Qur’on haqida, jumladan, qiroat to‘g‘risida o‘z fikri bilan so‘z yuritishi mumkin emas. Qur’on qiroati sunnat bilan sobit bo‘lgan. Shuning uchun bahstalab vaziyat yuzaga kelganda o‘zaro tortishmasdan, ilmliroq kishidan so‘rash lozim.
Ma’lumki, Qur’oni karim islomning boshlang‘ich davrida hijoz shevasiga (Makka, Madina va Toif aholisining lahjasiga) mos holda nozil qilingan. Hudaybiya sulhidan so‘ng turli arab qabilalari islomga kira boshladi. Shunda Nabiy sollallohu alayhi vasallam bir necha marta Allohdan odamlar uchun Qur’onni turli lahja va shevalarga mos holda o‘qishni yengil qilishni so‘raganlar. Turli arab qabila va urug‘lari o‘z shevasiga g‘urur bilan bog‘langan edi, shuning uchun bu yengillik ularga Qur’on ma’nolarini yaxshiroq anglash imkonini berardi. Alloh taolo u zotning iltijosidan ham ortiqroq yengillik in’om etib, Qur’oni karimni yetti harfda nozil qildi.
Bu haqda Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Jabroil menga (Qur’onni) bir harfda o‘qitdi. Men undan ziyoda qilishni so‘rayverdim, nihoyat, yetti harfga yetdi”, dedilar” (Buxoriy va Muslim rivoyat qilgan).
“Harf” – qiroat ilmi istilohida biror so‘zning muayyan shakllarda o‘qilishi. Shuningdek, umumiy bir uslubda o‘qish ham “harf” deyiladi. “Yetti harf” haqida ulamolar turli fikrlarni aytgan. Ba’zilar yetti harfdan murod o‘sha paytdagi arab lahjalariga moslik bo‘lganini ta’kidlagan. Ayrimlar buni qiroatdagi ixtilof (turli joiz shakl)lar yetti turkumga bo‘linishi bilan izohlagan. Boshqalar aynan muayyan adad emas, balki ko‘plik, ya’ni bir necha turdagi qiroat nazarda tutilganini aytgan. Yana ba’zilar yetti qiroatning aynan o‘zi emasligini aytgan.
Umuman, bu haqda qirqdan ziyod fikr aytilgan. “Harf” nima ekani haqida biror hadis yo rivoyat yo‘q. Shuning uchun allomalarning fikrlari ijtihodiy sanalib, umuman olganda, Qur’on kalimalarini o‘qishdagi turlilik ma’lum va mashhur, eng muhimi, mumkindir. Bu biror ixtilofga asos bo‘lmasligi kerak.
Bu – Qur’onning har bir so‘zi turlicha o‘qiladi va har kim, o‘z xohishiga ko‘ra, so‘zlarni o‘z lahjasidagi ma’noga o‘zgartirishi mumkin, degani emas, albatta. Qaysi turda bo‘lsa ham, qiroat faqat Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan tinglangan va u zot o‘qib bergan shakllardan biriga mos bo‘lishi kerak.
Demak, ilmli mutaxassis (qori) biz odatlangan, o‘qib-o‘rgangan, o‘zimiz an’anaviy hisoblagan qiroatdan farqli tarzda tilovat qilsa, bu xato emas, sahih rivoyat asosidagi qiroat bo‘ladi. Uning harfi – biz odatlangandan boshqacha, xolos.
Qiroat bobida “to‘g‘ri-noto‘g‘ri” deb tortishish ilmsizlik oqibati bo‘lib, bu xususda tortishish fitnaga, fitna esa halokatga olib boradi. Shuning uchun mo‘min kishi qiroatlardagi farqni inkor etmasligi, balki uni Allohning hikmati sifatida qabul qilishi kerak ekan.
Qodirxon MAHMUDOV,
Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi ilmiy xodimi