Yevropada bugungi kunda muqaddas Islom dini mavqei jihatidan yirik ikkinchi dinga aylandi.
Albaniya, Kosova, Bosniya va Hersogovina, Turkiya singari mamlakatlar aholisining katta qismini musulmonlar tashkil etsa, G‘arbiy Yevropada bu miqdor biroz pastroq.
2010 yilda berilgan ma’lumotlarga ko‘ra, Yevropa aholisining 44 millioni musulmonlardir.
Bugungi kunda Yevropada minglab masjidlar va nomozxonalar faoliyat yuritadi. Biz esa ularning o‘ntasi haqida ma’lumot beramiz.
Sharqiy London masjidi (East London Mosque)
1985 yilda asos solingan bo‘lib, qurilish ishlariga 22,3 million funt sterling sarflangan. Ushbu masjid London shahrining yirik musulmonlar jamoasi istiqomat qiluvchi mavzesida qad rostlagan. Uning tarkibida London musulmonlari markazi va Maryam markazi faoliyat yuritadi.
Masjidda bmr vaqtning o‘zida 7 ming kishi ibodat qilishi mumkin.
Rim masjidi (Moschea di Roma)
Rim masjidi 1994 yilda qurilgan bo‘lib, qurilish ishlariga 40 million yevro sarflangan va masjidda bir vaqtning o‘zida 12 ming musulmon ibodat qilishiga imkoniyat yaratilgan.
Masjid Rim shahrining Parioli tumanida joylashgan bo‘lib, Yevropadagi (Rossiyani qo‘shmaganda) eng yirik masjid hisoblanadi.
Jeneva masjidi (Geneva Mosque)
1978 yilda asos solingan Jeneva masjidi Petit-saksonez masjidi nomi bilan ham mashhudir. Ushbu masjid Shveysariyadagi eng yirik masjid hisoblanadi. Masjid qurilishi Saudiya Arabistoni tomonidan moliyalashtirilgan.
Masjid ochilishida Saudiya Arabistoni podshohi hamda Shveysariya Konfederatsiyasi prezidenti ishtirok etganligi ma’lum. Bu masjidda bir vaqtning o‘zida 1,5 ming musulmon ibodat qilishi mumkinligi aytilgan.
Madrid markaziy masjidi (Madrid Central Mosque)
1988 yilda asos solingan va 30 yildan buyon faoliyat olib borayotgan Madrid markaziy masjidi Ispaniya poytaxtining Tetuan tumanida joylashgan. Ushbu masjid Abu Bakr Siddiq masjidi deb ham atalib, uzoq vaqt davomida qurilgan. U Ispaniyaga Islom dini kirib kelganidan qariyb 800 yil o‘tib Madridda ochilgan ilk masjid ekani qayd etilgan.
Glazgo markaziy masjidi (Glasgow Central Mosque)
1983 yilda foydalanishga topshirilgan Shotlandiya poytaxtidagi markaziy masjid o‘z bag‘riga 2,5 ming kishini sig‘dira oladi. U Klayd daryosi bo‘yidagi Gorbal tumanida joylashgan.
Suonsi masjidi (Swansea Mosque)
1990 yillardan buyon musulmonlar uchun xizmat qilib kelayotgan Suonsi masjidida bir vaqtning o‘zida 500 nafar kishi ibodat qila oladi. Ushbu masjidning Uelsdagi boshqa masjidlardan farqi shundaki, uning binosi 1862 yilda qurilgan Avliyo Andryu cherkovi binosida joylashgan.
1980 yilga qadar uning o‘rnida cherkov faoliyat yuritgan va shahar ma’muriyati katta jamoaga ega bo‘lgan musulmonlar ehtiyojidan kelib chiqib foydalanilmayotgan cherkov binosini masjid uchun ajratgan.
Cherkov binosi 1997 yilda musulmonlarga qarashli xayriya jamg‘armasi tomonidan sotib olingach qayta qurish ishlari boshlab yuborilgan.
Gdansk masjidi (Mechet v Gdanske)
1989 yilda barpo etilgan Gdansk masjidi Polshada faoliya yuritayotgan besh masjiddan biri hisoblanadi. Ushbu masjidga arab mamlakatlaridan o‘qish uchun kelgan talabalar mablag‘i hisobiga barpo etilgan. Masjidga shoir Jamoliddin al Afg‘oniyning nomi berilgan.
Maryam al Batul masjidi (Mariam Al-Batool Mosque)
1982 yilda Malta Respublikasining Paola shahrida barpo etilgan Maryam al Batul masjidi Korradino masjidi nomi bilan ham mashhur. Ushbu masjidning dastlabki tamal toshi 1978 yilda Muammar Qaddafi tomonidan qo‘yilgan bo‘lib, 1984 yildan ish boshlagan. U Maltada qurilishiga rasman ruxsat berilgan yagona masjiddir.
Ushbu masjid Maltaga ishlash uchun kelgan liviyalik muhojirlar uchun xizmat qilgan.
Segrat masjidi (Moschea di Segrate)
1988 yilda ochilgan al-Rahmon masjidi yoki Segrat masjidi nomlari bilan ataluvchi masjid Italiyaning Milan shahri yaqinidagi Segrat shahrida joylashgan. Ma’lumotlarga ko‘ra, Segrat masjidi Italiyaning Lucherasida 688 yil oldin (1300 yilda) oxirgi masjid buzib tashlanganidan so‘ng ochilgan birinchi masjid sifatida tarixga kiritilgan.
Masjid qoshida Milan va Lombardiya uchun musulmon markazi hamda “Islom xabarchisi” jurnali faoliyat yuritadi.
Dublin masjidi (Dublin Mosque)
Dublin masjidi Irlandiyaning poytaxti Dublin shahridagi Janubiy aylanma yo‘lda joylashgan bo‘lib, Irlandiya Islom jamg‘armasining shtab-kvartirasi hisoblanadi
Ushbu masjid binosi faoliyat yuritmayotgan cherov asosiga tashkil etilgan. Masjidda bir vaqtning o‘zida 500 nafar musulmon ibodat qilishi uchun sharoit yaratilgan.
Ma’lumotlarga ko‘ra, Irlandiyada musulmon jamoalari soni 1990 yillarda muhojirlar hisobiga ko‘paygan. Respublikada 2016 yilgi statistikaga ko‘ra, 63 ming musulmon yashaydi.
O‘MI Matbuot xizmati
Munosabat
Avvalo, barcha yurtdoshlarimizni xursandchilik ayyomi – Qurbon hayiti bayrami bilan samimiy muborakbod etaman!
Mamlakatimizda Qurbon hayiti nafaqat diniy, balki umummilliy bayram sifatida ham keng nishonlanadi. Zero, ushbu kunda yurtdoshlarimiz bir-birini hayit bilan samimiy tabriklab, o‘zaro sovg‘alar ulashadi, millati, tili va dinidan qat’i nazar, yolg‘iz keksalar, kam ta’minlangan oilalar holidan xabar olinib, xayriya ishlari amalga oshiriladi.
Shu ma’noda, ushbu qutlug‘ bayram insonparvarlik va bag‘rikenglik ramzi bo‘lish bilan birga, insonlar o‘rtasida o‘zaro mehr-muhabbat va hamjihatlik kabi fazilatlarni ham o‘zida mujassam etadi.
Yurtimizda hayit bayramini munosib kutib olish va o‘tkazish, shuningdek, milliy-diniy qadriyatlarimizni asrab-avaylash, xalqimizning ko‘p asrlik an’ana va urf-odatlariga uyg‘un holda o‘tkazilishiga alohida e’tibor qaratiladi. Buning uchun barcha zarur tayyorgarliklar ko‘riladi, mamlakatimizning barcha hududlarida tom ma’noda bayram shukuhi hukm suradi.
Kezi kelganda yurtimizda “Inson qadri uchun” degan ulug‘vor g‘oya asosida barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham katta islohotlar amalga oshirilayotgani, normativ-huquqiy hujjatlar takomillashtirilib, soha faoliyati samaradorligi yangi bosqichga chiqarilayotganini alohida qayd etish lozim.
Davlatimiz rahbari tashabbusi bilan oxirgi yillarda yurtimizning har bir go‘shasidagi ulkan bunyodkorlik ishlari izchil davom ettirilmoqda. Xususan, Toshkentda Islom sivilizatsiyasi markazi binosi qurilishi yakuniga yetib bormoqda, Samarqandda Imom Buxoriy majmuasi qad rostlamoqda.
Yaqinda Prezidentimiz ushbu majmuaga tashrif buyurib, u yerdagi bunyodkorlik ishlari bilan tanishdi, zarur ko‘rsatmalar berdi. Zero, bu davlatimiz rahbarining uzoqni ko‘ra bilishi, ulug‘ ajdodlarga yuksak ehtiromining yorqin ifodasidir.
E’tiborga sazovor jihatlardan yana biri shuki, Prezidentimiz qo‘ng‘iroq qilib, hojilarimiz uchun yaratilgan shart-sharoitlar, ularning salomatligi va kayfiyati haqida so‘radi. Bundan hojilarimiz behad mamnun bo‘ldi, e’tibor va ehtiromdan xursand bo‘lgan ziyoratchilarimiz ko‘zlarida yosh bilan duo qildilar.
Arafot maydonida, duolar mustajob bo‘ladigan ayni onlarda Prezidentimizning Qurbon hayiti munosabati bilan O‘zbekiston xalqiga yo‘llagan tabrigini katta hayajon bilan eshitdik. Yaratgandan yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik so‘rab, duolar qildik.
Ayniqsa, tabrikda hojilarimiz alohida eslab o‘tilgani ziyoratchilarimizni cheksiz quvontirdi.
Barcha yurtdoshlarimiz qatori hojilarimiz ham ushbu tabrikdagi olijanob g‘oya va tashabbuslarga befarq emasligini izhor qildi.
Tabrikdagi “Inson qadri uchun, inson baxti uchun!” degan olijanob g‘oya barcha jabhalardagi islohotlarning asosi ekanini alohida e’tirof etish va hojilarimizning tashabbuslari ham ushbu g‘oyaga hamohang ekanini qayd etish lozim.
Bu Arafot maydonida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga hojilarimizning murojaatida ham o‘z aksini topdi. Jumladan, mazkur murojaatda hojilarimiz yurtga qaytgach, “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi Renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Prezidentimizga ko‘makchi bo‘lamiz, deb va’da berdi.
Shuningdek, Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, tinchlik-osoyishtalikning qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarni targ‘ib etish borasida faol bo‘lishni aytib o‘tdi.
O‘z navbatida, hojilarimiz kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish, to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yorga amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish, mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan, tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish, hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish, xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish kabi tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga ahd qildi.
Aziz yurtdoshlar! Shubhasiz, ushbu shukuhli kunlar tom ma’noda barchamiz uchun katta bayram, xursandchilik onlaridir. Mo‘tabar manbalarda saodatli damlarni shodu xurramlik bilan o‘tkazish bo‘yicha ko‘p tavsiyalar kelgan. Ulamolarimiz: “Hayit kunlari shodlikni izhor qilish dinning shiorlaridan”, deyishadi. Demak, Qurbon hayiti kunlarida quvonchimizni, saxovatimizni har qachongidan ko‘ra ko‘proq namoyon qilishimiz lozim. Ayniqsa, kam ta’minlangan, ijtimoiy himoyaga muhtoj insonlarga yordam ko‘rsatishga shoshilishimiz lozim.
Ushbu fazilatli kunlarda muborak manzillarda turib, ona Vatanimizga tinchlik-osoyishtalik, xalqimizga yanada farovon hayot, farzandlarimizga baxtu saodat so‘rab, duolar qilmoqdamiz!
Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin!
Shayx Nuriddin XOLIQNAZAR,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy