Sayt test holatida ishlamoqda!
24 Dekabr, 2024   |   23 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:21
Quyosh
07:47
Peshin
12:28
Asr
15:18
Shom
17:02
Xufton
18:22
Bismillah
24 Dekabr, 2024, 23 Jumadul soni, 1446

Mo‘minlarning sifatlari

6.01.2018   5896   3 min.
Mo‘minlarning sifatlari

“Albatta, Parvardigordan qo‘rqqanlaridan xavfda bo‘luvchilar, Parvardigorning oyatlariga imon keltiradiganlar, Parvardigorga shirk keltirmaydiganlar, sadaqalarini (Qiyomatda) Parvardigorga qaytuvchi ekanlaridan dillari qo‘rqib turgan holda beradiganlar, aynan o‘shalar yaxshiliklarni qilishga shoshurlar va unda oldindadirlar” (Mo‘minun, 57-61).

Bu oyati karimalarda mo‘minlarga xos to‘rtta sifat bayon qilingan:

Birinchisi, ular “Parvardigordan qo‘rqqanlaridan, xavfda bo‘luvchilar” dir. Bu mazmunli oyatni Muqotil va Kalbiy “Parvardigorning azobidan qo‘rqqanlaridan xavfda turuvchilar” deb, boshqa mufassirlar esa “Parvardigordan qo‘rqqanlaridan doimo Uning toatida bo‘ladigan va roziligini istovchilar” deb tafsir qilishgan. Imom Faxriddin Roziy “Kim qo‘rqishning (“xoshyat”) oliy darajasiga – xavfda bo‘lishga yetsa, dunyoda Allohning g‘azabiga, oxiratda azobiga uchrashdan qo‘rqadi va barcha gunohlardan saqlanadi”, deb tafsir qilgan.

Ikkinchisi, mo‘minlar “Parvardigorning oyatlariga imon keltiradiganlar”dir. Bu oyat tafsirida Imom Faxriddin Roziy aytadi: “Bilgin, Alloh taoloning oyatlari (belgi va alomat) U zot yaratgan narsalardir. U narsalar Alloh taoloning borligiga dalildir”.

Bu o‘rinda shundoq ham ayon narsalar emas, balki fikr-mulohaza bilan bilinadigan narsalar nazarda tutilgan. Fikr va mulohaza qiladigan odam albatta Yaratuvchining borligini va Uning sifatlarini biladi. Bu bilish qalbda hosil bo‘lsa, uning tasdig‘i tilga ko‘chadi. Mana shu imondir”.

Uchinchisi: Mo‘minlar “Parvardigorga shirk keltirmaydiganlar”dir. Imom Faxriddin Roziy aytadi: “Bu oyatda yashirin shirk, ya’ni, riyo va xo‘jako‘rsindan yiroq bo‘lish, toat-ibodatlarini xolis Alloh taolo roziligi uchun ado qilish mo‘minlarning sifati” ekani bayon etilgan.

Abu Lays Samarqandiy bu oyat tafsirida bunday degan: «oyatdagi “shirk  keltirmaydiganlar”dan murod “falonchi bo‘lmasa, bu narsaga erisholmasdim”, demaydiganlardir».

To‘rtinchisi, ular “sadaqalarini (Qiyomatda) Parvardigorga qaytuvchi ekanlaridan dillari qo‘rqib turgan holda beradiganlar”dir. Bu oyatda zikr qilingan sadaqalarga zakot, kafforat, omonat, qarz kabi ado etilishi lozim bo‘lgan barcha haqlar kiradi. Ular yurakdan qo‘rqib ado etilganidagina foydali bo‘ladi. Kim chin dildan qo‘rqib ibodatga kirishsa, uni bekamu ko‘st bajarishga astoydil tirishadi.

Imom Qurtubiy shu oyat tafsirida bu hadisni keltiradi: “Oysha onamiz roziyallohu anho Rasululloh alayhissalomdan  “U kimsalar ichkilik ichishgani va o‘g‘rilik qilishgani uchun Allohdan qo‘rqadimi?” deb so‘radi. Rasululloh alayhissalom: “Yo‘q, ey Siddiqning qizi, ular ro‘za tutishsa-da, namoz o‘qishsa-da, sadaqa berishsa-da, Alloh taolodan qo‘rqadiganlardir. Aynan o‘shalar yaxshiliklarni qilishga shoshiladilar, deb javob berdilar” (Imom Termiziy).

Hasan Basriy aytadi: “Biz shunday zotlarni ko‘rdik, siz gunohingiz sababli azoblanishdan qo‘rqishingizdan ko‘ra ular yaxshi amallarining qabul bo‘lmay, yuzlariga urilishidan ko‘proq qo‘rqardilar”.

Qalbda qo‘rquv hissi paydo bo‘lishiga sabab amallar hisob-kitobi uchun Parvardigor huzuriga qaytishni, oxiratda pushaymonlik foyda bermasligini bilishdir. Ana shuni anglagan qalb egasi gunohlardan, riyodan yiroq bo‘ladi, amallarini nuqsonsiz ado etishga tirishadi.

“Aynan o‘shalar yaxshiliklarga shoshurlar va unda oldindadirlar”. Bu oyat ikki xil tafsir qilingan. Birinchisi, mo‘minlar ibodatlarning vaqti o‘tib ketmasligi uchun ularni vaqtida ado etishga shoshiladilar. Ikkinchisi, mo‘minlar dunyoda barcha foydali ishlarga shoshiladilar. Shuning uchun ularni ado etishda oldindadirlar.

 

Imom Qurtubiy, Abu Lays Samarqandiy

va Faxriddin Roziy tafsirlari asosida No‘mon ABDULMAJID

tayyorladi.

Qur'oni karim
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Imomga yetisha olmasam nima qilaman?

24.12.2024   1033   2 min.
Imomga yetisha olmasam nima qilaman?

Cavol: Men jamoat namoziga borishni endi boshladim. Men namozni sekin o‘qiyman. Gap shundaki, ko‘pincha men salavotni o‘qiyotganimda imom ikki tarafga salom berayotgan bo‘ladi. Shu holada men salavotni tugatib, keyin duo o‘qib so‘ng salom berishim kerakmi yoki imom bilan barobar salom berishim kerakmi?

Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Siz bu holatda imom bilan birgalikda salom berasiz. Zero, salavot o‘qish sunnat, imomga ergashish esa vojib amal sanaladi. Vojib amal sunnat amaldan yuqori bo‘lgani sababli siz vojib bo‘lgan amalni bajarasiz. Agar tashahhud (“At-tahiyyot...”) duosini o‘qiyotganingizda imom salom berib qolsa, siz tashahhud duosini tugatib, keyin salom berasiz. Chunki tashahhud duosini o‘qish vojib amal hisoblanadi. 

Bu haqda fiqhiy kitoblarimizda bunday deyiladi: “Imomga iqtido qilgan kishi salavotni o‘qiyotgan vaqtida imom salom bersa, u ham imomga ergashib salom beradi. Chunki namozning oxirida salavot aytish sunnatdir” (“Fiqhul ibodat” kitobi).

Alloma ibn Obidin rahimahulloh bunday deydilar: “Farz va vojib amallarda kechiktirmasdan imomga ergashish vojib sanaladi. Ammo imomga ergashish bilan boshqa vojib amal teng kelib qolsa, “imomga ergashish kerak” deb vojibni tark qilmaydi, balki avval vojibni bajarib, keyin imomga ergashadi. Masalan, imomga iqtido qilgan kishi tashahhudni tugatishdan avval imom uchinchi rakatga tursa, iqtido qilgan kishi avval tashahhudni tugatib, keyin o‘rnidan turib, imomga ergashadi (Chunki ikkisi ham vojib bo‘lib, birini bajaraman deb boshqasini tark qilmaydi).

Agar imomga ergashish bilan sunnat amal teng kelib qolsa, yuqoridagidek qilmaydi. Masalan, (sajda yoki rukuda) imomga iqtido qilgan kishi tasbihni uch marta aytishidan avval imom boshini ko‘tarsa – fuqaholarimiz eng to‘g‘risi deya aytgan gapga ko‘ra - imomga ergashadi. Chunki sunnatni tark qilish vojibni kechiktirishdan ko‘ra ustundir” (“Raddul muhtor” kitobi).

Xulosa qilib aytganda, siz salavot yoki undan keyinggi duolarni o‘qiyotgan paytingizda imom salom berib yuborsa, siz imomga ergashib, salom berasiz. Bu o‘rinda salavot yoki duolarni oxiriga yetkazmaysiz. Vallohu a’lam.

O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi

Maqolalar