Sayt test holatida ishlamoqda!
25 Dekabr, 2024   |   24 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:22
Quyosh
07:47
Peshin
12:28
Asr
15:18
Shom
17:02
Xufton
18:22
Bismillah
25 Dekabr, 2024, 24 Jumadul soni, 1446

Ma'rakalarda bid'atga yo'l qo'ymang

10.02.2023   1766   4 min.
Ma'rakalarda bid'atga yo'l qo'ymang

 

Yaqinda tahririyatimizga Jizzax viloyati Paxtakor tumanidan quyidagi savol kelib tushdi. Unda bunday deyiladi:

«Qishlog'imizda “qora qozon” degan odat bor. Unda biror kishi azali bo'lib qolsa, hamqishloqlar yordam tarzida pul berishadi. Bir qaraganda, bu xayrli urfdek. Biroq o'sha pulni o'rni kelganda qaytarish lozim, xuddi to'yonadek.

Yana bir muhim masala bu – “Hudoyi qilish”, ya'ni azadorlar uch kun ichida xalqqa osh yoki sho'rva qilib tarqatishi kerak. Bunga kimningdir qurbi etadi, kimniki esa yo'q. Biroq azali xonadon buni qilishga majbur. Shu to'g'rimi?»

Ushbu murojaat bo'yicha O'zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi mutaxassisi Yorqin domla Jumaboyev bunday deydi:

– Albatta, bu savol bugungi kunning dolzarb masalalaridan. Chunki markazimizga ham bunday savollar ko'p keladi.

Alloh taolo insonni ba'zi musibatlar bilan sinab, sabr qilgan bandaga ulkan ajrlar beradi. Ammo biz insonlar musibatzada kishining dardini engillashtirish o'rniga uni yanada og'ir ahvolga solib, falon-falon marosimlarni zimmasiga qo'yishimiz mutlaqo noto'g'ri. Bundan-da achinarlisi, mana shu ishlarni “dindan” (ya'ni mayyit chiqqan xonadon egalari shu marosimlarni qilishlari shart) deb bilish, “shunday ishlar bajarilmasa, mayyit qabrda qiynaladi”, deb e'tiqod qilishdir. Bordi-yu, mayyit egalari o'rtahol oila bo'lib, bu marosimlar kimdandir qarz olish evaziga yoki ko'pchilik tomonidan qarz sifatida pul yig'ilib o'tkaziladigan bo'lsa, bu ishlarning oqibati yanada xunukroq bo'ladi. Chunki inson bir yaqinidan ayrilib, qalbiga etgan jarohati bitib ulgurmasidan qarz to'lash tashvishiga tushishi musibat ustiga musibatdir. Aksincha, bunday oilaga ta'ziya bildirish, dalda berish orqali ma'naviy yordam qilish, dafn marosimlarida ishtirok etish orqali jismoniy ko'maklashish, qarz sifatida emas, balki beg'araz, har kim imkoni etgancha moddiy yordam ko'rsatish kabi amallar marg'ub ishlardan hisoblanadi. Lekin buni urf yoki majburiyat sifatida qabul qilmaslik kerak.

Abdulloh ibn Ja'far roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Ja'farning o'limi xabari kelganda Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: “Ja'farning ahliga taom qilib beringlar. Ularni mashg'ul qiladigan narsa kelib qoldi”, dedilar» (Imom Termiziy rivoyati).

Demak, musibatxonaga uch kungacha taom chiqarish, kambag'al oila bo'lsa, ularga moddiy yordam berish, musibat etgan kishilar boy bo'lsa, uch kundan so'ng ixtiyoriy ravishda muhtojlarga yordam berish, taom tarqatish, ehson dasturxonini yozib, savobini mayyitga etishini umid qilish joiz. Ammo bu ishlar omma uchun majburiyatga aylanib ketishi, qilmasa o'zlarini aybdor his etish darajasigacha etmasligi kerak. Bu har kimning sharoiti va xohishiga qarab belgilanishi zarur. Shuningdek, mazkur ehsonlar mayyitning meros molidan merosxo'rlarning roziligisiz amalga oshirilishi ham o'zganing haqqiga e'tiborsizlik sanaladi.

Afsuski, hozirgi kunda xalqimiz orasida dafnga doir ko'plab marosimlar urfga aylangan. Bu marosimlar bir qarashda yaxshilik, savob amalga o'xshasa-da, uni tashkil qilishda bir muncha bid'at-xurofotlar, xatoliklar mavjud.

Hususan, yuqorida aytilgan “qora qozon” marosimida ham ko'pchilik qarz sifatida pul beradi. Oqibatda insonlarning haqlari bir-biriga aralashib ketishi, bu orada kimdir shu haqlarni ado etishga ulgurolmay qolishi holatlari yuzaga keladi. Qolaversa, shu “yig'in” ortidan musibat etgan xonadonga biror shar'iy asosga ega bo'lmagan bir muncha majburiyatlar yuklanishi va shu marosimlarni bajarmasa, malomatga qolish holatlari achinarlidir. Bunday odatlardan esa dinimiz qaytaradi.

Shunday ekan, haqiqiy musulmon har bir ishni shar'iy mezonlarga ko'ra bajarishi, ayniqsa, vafot etib ketgan yaqinlari uchun savob ulashish maqsadida qilayotgan amallarida to'g'ri yo'lni tutishi, savob qilaman deb zimmasida o'zgalar haqqi qolib ketmasligini ta'minlashi zarur. 

O'zbekiston musulmonlari idorasi

Fatvo markazi (78) 150-33-44

“Hidoyat” jurnalining 2023 yil 1-sonidan olindi

 

Fiqh
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Qalbingizga kelgan mehmonni hurmat qiling!

25.12.2024   922   1 min.
Qalbingizga kelgan mehmonni hurmat qiling!

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Hakimu ummat, Mavlono Ashraf Ali Tahonaviy quddisa sirruh shunday der edilar: "Qalbga, biron yaxshi amalni qilib olay, degan o‘y kelishi so‘fiylar istilohida "vorid" deyiladi. Ya’ni, men shu savob ishni qilay, namoz o‘qib olay, tahajjudga turay, sadaqa beray, birodarimga yordam qilay, do‘stimning g‘amini ketkazay degan o‘ylar kelishini "vorid" deydilar.

"Vorid" Alloh taolo tarafidan kelgan mehmondir. Agar sen bu mehmonni biroz bo‘lsa ham izzat qilsang, mehmonnavozlik ko‘rsatsang, u holda u yana keladi. Qaysi yaxshi amalni qilish fikri qalbingga kelsa, o‘sha zahoti uni bajarish mehmonnavozlikdir. Agar sen bir marta mehmonnavozlik qilmasang, u mehmon juda hurmatga sazovor bo‘lgani sababli huzuringa boshqa kelmay qo‘yadi. Uning qaytib kelmay qolishidan panoh so‘ragin. U mehmon qaytib kelmay qolishi degani, endi qalbga yaxshi amal qilish fikri kelmaydi deganidir. Alloh taolo bunday holdan O‘zi saqlasin. Qalbga muhr bosilsa, zang qoplasa, ana o‘shanda yaxshi amal qilish fikri kelmay qoladi".

«Nasihatlar guldastasi» kitobidan