Sayt test holatida ishlamoqda!
15 Mart, 2025   |   15 Ramazon, 1446

Toshkent shahri
Tong
05:17
Quyosh
06:35
Peshin
12:37
Asr
16:43
Shom
18:33
Xufton
19:45
Bismillah
15 Mart, 2025, 15 Ramazon, 1446

Tibbiyot ilmining ahamiyati

22.09.2018   11504   4 min.
Tibbiyot ilmining ahamiyati

Markaziy Osiyoda tibbiyot fani ko‘hna va boy tarixga ega. Hozirgi O‘zbekiston hududida qadimdan keng ko‘lamda olib borilgan ilmiy va amaliy ishlar ko‘pgina xastaliklarni to‘g‘ri ajrata olish va ularni asosan xalq tabobati yordamida davolash imkonini bergan. Qadimda, ayniqsa, IX-XII asrlarda tibbiyot Sharqda, xususan, Markaziy Osiyoda ravnaq topdi. O‘sha davrda yunon tilidan sanskrit va qadimiy sharq tillariga o‘girilgan ko‘pgina tibbiy asarlar paydo bo‘ldi. Jumladan, Aristotel, Dioskorid va Galenning dorishunoslikka oid asarlari suryoniy va arab tiliga tarjima qilindi. 

Islom hayotning boshqa sohalari qatori tib sohasini ham tartibga soldi, to‘g‘ri yo‘nalishga yo‘lladi. Quyida o‘rganadigan hadisi shariflar ana o‘sha ulug‘ ishning ba’zi namunalari hisoblanadi. Qur’oni karim va Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamning sunnatlarida inson sog‘lig‘iga katta e’tibor berilgan. Agar bu ikki masdarda sog‘likni saqlash bo‘yicha kelgan ma’lumotlarni o‘rganadigan bo‘lsak, ulkan xazina topgan bo‘lamiz. Islomda sihat-salomatlik, tani sog‘lik Alloh taolo bandalariga bergan eng ulkan ne’matlardan biri hisoblanadi.

Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisi sharifda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: “Ikki ne’mat borki, ko‘p odamlar ularda aldanib qolurlar. Ular sog‘lik va farog‘at”, deganlar. Ko‘rinib turibdiki, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam ochiq-oydin qilib sog‘likning bandaga berilgan ne’mat ekanini aytmoqdalar.

Imom Buxoriy, Imom Termiziy va Imom ibn Mojalar Abdulloh ibn Mexon al-Ansoriy roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisi sharifida Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam quyidagini aytganlar: “Kimning jasadi ofiyatda bo‘lsa, o‘z guruhida tinch-omon bo‘lsa va huzurida yegani rizqi bo‘lsa go‘yoki dunyoni qo‘lga kiritibdi”.

Inson uchun dunyoni qo‘lga kiritish yo‘lida zarur bo‘ladigan shartlardan eng avvalgisi salomatlik deb e’lon qilinishining o‘zi islomda tibbiyotga qanchalik e’tibor berilishini ko‘rsatib turibdi. Imom Termiziy Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisi sharifda payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: «Qiyomat kuni bandadan eng avval so‘raladigan ne’mat unga, sening jismingni sihatlik qilgan emasmidik, seni sovuq suv ila serob qilgan emasmidik deyilishidir» deganlar. Alloh taolo o‘z bandasiga bergan ne’matlar ichida eng ahamiyatlilaridan bo‘lgani uchun ham sog‘lik ne’mati haqida oxiratda birinchi bo‘lib so‘raladi. Shunday ekan, banda bu narsalarning qadriga yetmog‘i kerak. Ne’matni bergan zotga shukr qilmoq kerak. Ne’matning shukri esa uni beruvchi zotga maqtov so‘zlari aytish va ne’matni ne’mat buruvchini rozi qiladigan yo‘lda sarflash bilan bo‘ladi.

Sog‘lik-salomatlik ne’mati muhim bo‘lgani uchun ham payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam biz ummatlariga o‘sha ulug‘ ne’matni doimo Alloh taoloning o‘zidan so‘rab turishini amr etganlar. Imom Ahmad Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisda quyidagilar aytilgan: “Allohdan yaqiynni va mustahkam sog‘likni so‘ranglar. Hech bir kimsaga yaqiyndan keyin ofiyatchalik yaxshi narsa berilmagan”. 

Yaqiynn mustahkam imondir. Demak, Alloh taolo bandalariga bergan ne’matlar ichida eng birinchi o‘rinda mustahkam imon tursa, undan keyingi ikkinchi o‘rinda sog‘lik turar ekan. Islom sog‘likni Alloh taolo bandaga bergan ulug‘ ne’mat ekanini, uning uchun banda shukr qilishi lozimligini ta’kidlash bilangina kifoyalanib qolmaydi. Islom sog‘likni saqlashning yo‘llarini ham bayon qilib beradi. Masalan, ular: tozalikka rioya qilish, sog‘likka zarar yetkazuvchi va atrofni iflos qiluvchi narsalardan qaytarish, badan tarbiya, sog‘likka zararli narsalarni harom qilish va boshqalardir.

 

Manbalar asosida Xo‘jaobod tuman “Yetti chinor” jome masjidi imom noibi Muhammad Quddus Abdulmannon tayyorladi.

Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida

14.03.2025   8386   4 min.
Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori

Buyuk vatandoshimiz, islomiy ilmlar rivojiga ulkan hissa qo‘shgan benazir alloma, kalom ilmining sultoni Imom Abu Mansur  Moturidiyning (keyingi o‘rinlarda – Imom Moturidiy) ibratli hayot yo‘li va boy ilmiy-ma’naviy merosini har tomonlama chuqur o‘rganishni rag‘batlantirish, moturidiylik ta’limotiga xos bag‘rikenglik va mo‘tadillik tamoyillarini xalqimiz va jahon jamoatchiligi o‘rtasida keng targ‘ib etish, yoshlarni Vatanga muhabbat, milliy va umuminsoniy qadriyatlarga hurmat ruhida tarbiyalash maqsadida qaror qilaman:

1. Din ishlari bo‘yicha qo‘mita, O‘zbekiston musulmonlari idorasi, Samarqand viloyati hokimligi, O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazining 2025 yilda Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin.

2. Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligiga bag‘ishlangan tadbirlarga tayyorgarlik ko‘rish va ularni o‘tkazish bo‘yicha tashkiliy qo‘mita (keyingi o‘rinlarda – Tashkiliy qo‘mita) tarkibi ilovaga muvofiq tasdiqlansin.

3. Tashkiliy qo‘mita (A.Aripov) ikki hafta muddatda Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini allomaning islom olamidagi obro‘-e’tibori va nufuziga munosib tarzda yuqori saviyada nishonlash bo‘yicha quyidagilarni nazarda tutadigan chora-tadbirlar dasturini tasdiqlasin:

(a) 2025 yil aprel oyida Samarqand shahrida “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy anjuman o‘tkazish;

(b) xorijlik tadqiqotchilar o‘rtasida moturidiylik ta’limoti bo‘yicha ilmiy tanlov o‘tkazish, g‘oliblar ishtirokida O‘zbekistonda madaniy-ma’rifiy uchrashuv va seminar-treninglar tashkil etish;

(v) Imom Moturidiyning “Ta’vilot al-Qur’on” va “Kitob at-tavhid” asarlari va moturidiylik ta’limotiga oid manbalarning o‘zbek va xorijiy tillardagi ilmiy-izohli akademik tarjimalarini nashr etish;

(g) Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligiga bag‘ishlangan esdalik suvenirlarini muomalaga chiqarish hamda pochta markalari, taqvimlar, buyuk mutafakkirning hayoti va ilmiy merosini yoritib beradigan boshqa ko‘rgazmali axborot vositalari turkumini yaratish;

(d) Imom Moturidiyning serqirra hayot yo‘li va ilmiy merosining bugungi kundagi ahamiyatini ochib beradigan badiiy-publitsistik film yaratish;

(ye) Samarqand viloyatida Imom Moturidiy va moturidiylik ta’limoti yo‘nalishida faoliyat olib borgan allomalarning hayoti, ilmiy va ijodiy merosiga bag‘ishlangan asarlarning nodir qo‘lyozma va nashr nusxalari hamda kitoblari ko‘rgazmasini tashkil etish;

(j) Samarqand shahridagi Abu Mansur Moturidiy majmuasini qayta ta’mirlash va obodonlashtirish.

4. Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi:

(a) Din ishlari bo‘yicha qo‘mita bilan birgalikda 2025 yil may va oktyabr oylarida Sharof Rashidov nomidagi Samarqand davlat universitetida Oliy ta’lim muassasalarini rivojlantirish jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan “Moturidiylik ta’limoti va hozirgi zamon” mavzusida respublika ilmiy-amaliy konferensiyasini hamda ilmiy maqolalar tanlovini o‘tkazsin;

(b) moturidiylik ta’limotiga mansub allomalarning ilmiy merosi va noyob qo‘lyozma asarlarni o‘rganish bo‘yicha Ilm-fanni moliyalashtirish va innovatsiyalarni qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan amalga oshiriladigan ilmiy-tadqiqot ishlariga davlat buyurtmasini belgilangan tartibda shakllantirib borsin.

5. O‘zbekiston musulmonlari idorasiga imom-xatiblar hamda diniy ta’lim muassasalari talabalari o‘rtasida “Moturidiylik ta’limoti bilimdoni” tanlovini o‘tkazish va g‘oliblarni munosib taqdirlash tavsiya etilsin.

6.Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahri hokimliklari Din ishlari bo‘yicha qo‘mita, Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, Yoshlar ishlari agentligi, O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi bilan birgalikda 2025 yil davomida joylarda Imom Moturidiyning ilmiy merosiga bag‘ishlangan davra suhbatlarini tashkil etsin.

7. Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi Madaniy meros agentligi bilan birgalikda:

(a) xorijiy mamlakatlarda saqlanayotgan Imom Moturidiy va  moturidiylik ta’limotiga mansub allomalarning hayoti va ilmiy merosiga oid noyob qo‘lyozma asarlar va boshqa madaniy boyliklarni aniqlash, ularning nusxalarini O‘zbekistonga olib kelish va tadqiq qilishni tizimli ravishda tashkil etsin;

(b) Imom Moturidiyning hayoti va ilmiy faoliyatiga bag‘ishlangan yuqori sifatli mediamahsulotlar hamda audiovizual asarlar yaratish, ularni mahalliy va xorijiy ommaviy axborot vositalarida e’lon qilish, internet tarmog‘i va ijtimoiy tarmoqlarda keng targ‘ib qilish choralarini ko‘rsin.

8. O‘zbekiston Milliy axborot agentligi, O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi, “Dunyo” axborot agentligi va O‘zbekiston milliy media assotsiatsiyasiga Imom Moturidiy tavalludining 1155  yilligini nishonlash bilan bog‘liq tadbirlarni keng yoritib borish tavsiya etilsin.

9. Mazkur qarorning ijrosini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vaziri A.N. Aripov hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining maslahatchisi R.Q. Davletov zimmasiga yuklansin.

 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti

Sh. Mirziyoyev

manba: https://president.uz/uz/lists/view/7946

O'zbekiston yangiliklari