“Ka’b ibn Iyoz (r.a.) rivoyat qiladi: «Rasululloh (s.a.v.)ning bunday deb aytayotganlarini eshitdim: “Har bir ummat uchun fitna bor, mening ummatim fitnasi mol-dunyodir” (Imom Termiziy).
Sharh. Imom Termiziy sahihligini aytgan ushbu hadisda Payg‘ambarimiz (a.s.) mol-dunyo mavzusiga e’tibor qaratganlar. Sharhchilar hadisdagi “fitna”ni zalolat va ma’siyat, ya’ni adashish va Haqqa osiylik deb izohlashgan. Ya’ni, bu ummatni haq yo‘ldan ozdirib, dindan uzoqlashtiradigan eng muhim omil moddiyat va moldir. Islom dushmanlarining oshkora va maxfiy tashkilotlari musulmonlarni yo‘ldan toydirish uchun ko‘pincha moddiyat va mol-dunyodan tuzoq sifatida foydalanishmoqda. Buni kuzatib turib, Alloh taoloning: “Kofir bo‘lganlar mol-mulklarini Alloh yo‘lidan to‘sish uchun sarflaydilar” (Anfol, 36), degan ogohlantiruvining amaldagi isbotini ko‘ramiz. Payg‘ambarimiz (a.s.)ning yuqoridagi hadislari bilan g‘aybdan xabar berishlariga yana bir karra imon keltiramiz.
Ayni paytda, bu hadisni noto‘g‘ri talqin qilmaslik kerak. Islom dini aslida boylik va moddiy kuch-qudratga qarshi emas. Aksincha, musulmonlarni mehnat qilishga va pul topishga targ‘ib etadigan ko‘plab hadislar bor. Dinimizning muhim qismi bo‘lmish zakot, haj, sadaqa kabi farz va mandub amallarni bajarish uchun, albatta, mol-dunyoga ega bo‘lish kerak. Shuningdek, “Beruvchi qo‘l oluvchi qo‘ldan yaxshidir”, “Allohning nazdida kuchli mo‘min kuchsiz mo‘mindan yaxshiroq va suyukliroqdir”, “Taqvodor kishiga boylikning hech bir zarari yo‘qdir” kabi hadislar musulmonlarni mehnatga, moddiy jihatdan baquvvat bo‘lishga undaydi.
Shunday ekan, mol va moddiyatni yomonlashdan maqsad, agar hushyor, sergak bo‘linmasa, axloqiy va diniy jihatdan tubanlashishga olib kelishi mumkinligidan ogohlantirishdir. Unutmaylikki, taraqqiyot, rivojlanish yo‘qchilik va ehtiyojdan kelib chiqqani kabi, qoloqlik va tanballik ham boylik keltirgan to‘kinlik, isrof sababli yuzaga keladi. Bunga eng yorqin misol Saodat asri va undan keyingi sahobalar davridir. O‘sha paytda ochlikdan sillasi qurib, qorniga tosh bog‘lab yurgan odamlar qisqa muddatda dunyoning uch qit’asiga Allohning haq dinini yetkazishdi. Zamonlar o‘tib, butun dunyo xazinalari musulmonlarga qarab oqa boshlaganida esa, odamlar bamaylixotirlikka va dangasalikka berilishdi. Oqibatda ilm-fan, davlat boshqaruvi va boshqa sohalarda dunyoga ustozlik qilgan musulmon olami taraqqiyotdan orqada qolgan, qaram va boqimanda holga tushib qoldi.
Shunday ekan, azaliy va abadiy haqiqatlarni yetkazuvchi bo‘lgan Payg‘ambarimiz (a.s.)ning mol-dunyo borasidagi tutumlarini ushbu hadisdan bilib olsak bo‘ladi: «Odamlar mol-dunyo borasida to‘rt qismdir: bir banda bor, Alloh unga mol va ilm bergan, u moli xususida Allohdan qo‘rqadi va uni silai rahm uchun sarflaydi. Molidagi Allohning haqqini biladi va uni ado etadi. Mana shu odam eng yuksak martabaga erishadi.
Yana bir banda bor, Alloh unga ilm berganu ammo mol bermagan. U yaxshi niyatda: “Agar molim bo‘lsa edi, falonchiga o‘xshab xayrli yo‘llarga sarflardim”, deb orzu qiladi. Alloh uning niyatini qabul qiladi va oldingilar bilan teng ajr beradi.
Uchinchi (xil) banda bor, moli yetarli, lekin Alloh unga ilm bermagan. U molini shahvat va buzuqlik-fitna yo‘llariga sarflaydi. Na Rabbidan qo‘rqadi va na silai rahm qiladi. Molidagi Allohning haqqini ham bilmaydi. Bu eng yomon martabadir.
To‘rtinchi (xil) kimsa bor, Alloh unga mol ham, ilm ham bermagan. Ammo u isrofchilarga hasad qilib: “Qaniydi, mening ham pulim bo‘lsaydi, falonchiga o‘xshab sarflab, unga o‘xshab yashardim”, deydi. U ham niyati sabab o‘sha isrofgarlar bilan gunohda teng sherik bo‘ladi».
Manba:irfon.uz
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Hakimu ummat, Mavlono Ashraf Ali Tahonaviy quddisa sirruh shunday der edilar: "Qalbga, biron yaxshi amalni qilib olay, degan o‘y kelishi so‘fiylar istilohida "vorid" deyiladi. Ya’ni, men shu savob ishni qilay, namoz o‘qib olay, tahajjudga turay, sadaqa beray, birodarimga yordam qilay, do‘stimning g‘amini ketkazay degan o‘ylar kelishini "vorid" deydilar.
"Vorid" Alloh taolo tarafidan kelgan mehmondir. Agar sen bu mehmonni biroz bo‘lsa ham izzat qilsang, mehmonnavozlik ko‘rsatsang, u holda u yana keladi. Qaysi yaxshi amalni qilish fikri qalbingga kelsa, o‘sha zahoti uni bajarish mehmonnavozlikdir. Agar sen bir marta mehmonnavozlik qilmasang, u mehmon juda hurmatga sazovor bo‘lgani sababli huzuringa boshqa kelmay qo‘yadi. Uning qaytib kelmay qolishidan panoh so‘ragin. U mehmon qaytib kelmay qolishi degani, endi qalbga yaxshi amal qilish fikri kelmaydi deganidir. Alloh taolo bunday holdan O‘zi saqlasin. Qalbga muhr bosilsa, zang qoplasa, ana o‘shanda yaxshi amal qilish fikri kelmay qoladi".
«Nasihatlar guldastasi» kitobidan