Bismillahir Rohmanir Rohiym
Qo‘lingizdagi yoki to‘plab qo‘ygan mol-dunyoingiz haqiqiy boylik emasdir. Balki, haqiqiy boylik bu – vaqtdir. Hasan Basriy rahmatullohi alayh aytadilar: “Ey Odam bolasi, sen kunlardan iboratsan. Bir kun o‘tsa, sening bir bo‘laging ketadi”.
Vaqtning qadri balandligidan Alloh taolo Qur’oni karimda vaqt bilan qasam ichgan: “Tunning qoplab kelayotgan payti bilan qasam. Nahorning tajalli payti bilan qasam” (Layl surasi, 1-2-oyatlar).
Qiyomat kuni ham banda avvalo umrini nimalarga sarflagani haqida so‘raladi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qilingan hadisda “Kishi Qiyomat kuni umrini nima bilan o‘tkazgani..... haqida hisob-kitob qilinmaguncha ikki qadami jilmaydi”, deyiladi.
Agar Alloh taolo bir bandasiga yaxshilikni iroda qilsa unga vaqtni yordamchi qilib qo‘yadi. Ammo Alloh bir bandasidan yuz o‘girsa, uni foydasiz ishlar bilan mashg‘ul qilib qo‘yadi.
O‘tgan solihlar vaqtga juda haris bo‘lardilar. Masalan, Dovud Toiy rahimahulloh non bo‘laklarini ivitib qo‘yardilar va: “Ivitilgan bo‘lakni og‘izga solish bilan non yeyish orasida ellik oyat o‘qish farqi bor”, deb aytardilar.
Shogird aytadi: “Ustozim hatto bemor bo‘lsalar ham boshlarining tepasiga kitob qo‘yib olardilar. Sog‘liqlari biroz yaxshilanishi bilan uni olib o‘qirdilar. Agar sog‘liqlari ko‘tarmasa, kitobni yana qaytarib joyiga qo‘yardilar”.
Ilm yo‘lidagi talaba aslo dangasalik qilmasligi, darslarni “birozdan keyin o‘qiyman”, “yodlayman” deb ortga surmasligi kerak. Chunki har bir kechiktirish katta yo‘qotishlarga sabab bo‘ladi. Shuning uchun talaba vaqtni g‘animat bilishi, bekorchi-befoyda ishlardan va gap-so‘zlardan uzoq bo‘lishi lozim. Vaqtni qadriga yetmaydigan noshukrlardan bo‘lishdan saqlanish darkor. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ikki ne’mat borki, odamlarning ko‘plari ularni boy berib qo‘yadilar – (ular) salomatlik va bo‘sh vaqtdir”, dedilar (Imom Buxoriy rivoyati).
Davron NURMUHAMMAD
Savol: Men tush ko‘rdim va uyg‘onib Ibni Sirinning "Tushlar ta’biri" kitobini ko‘rsam yomonroq chiqdi va siqilib qoldim. Tush ta’biri masalalariga musulmon inson qanday qarashi kerak?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Avvalo shuni aytishimiz kerakki, Ibn Siriyn rahimahullohga nisbat berilgan “Tushlar ta’biri” kitobi u zotga tegishli emas. Shuning uchun bu kitobni u zotga nisbat berib bo‘lmaydi. Dinimizga ko‘ra tushlar uch xil bo‘ladi:
– Alloh taolo tomonidan bo‘lgan, tahorat bilan yotilganda, tongga yaqin ko‘riladigan, solih tushlar.
– Shaytondan bo‘lgan, aniq esda qolmaydigan, kayfiyatni tushiradigan, alahsirashga o‘xshash yomon tushlar.
– Kasbiga yoki qiziqqan narsasiga taalluqli tushlar.
Dinimizda tush ko‘rganda nima qilish kerakligi borasida aniq tavsiyalar kelgan. Agar rost tushlar shariatga mos kelsa, amal qilish mumkin, agar zid kelsa, qat’iy amal qilinmaydi. Yomon tush ko‘rgan kishi tushini birovga aytmasligi va tushning yomonligidan Alloh taolodan panoh so‘rashi kerak. Bu haqida Abdulloh ibn Qatoda roziyallohu anhu otasidan rivoyat qilgan hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Rost tush Allohdan, yomon tush shaytondan. Birortangiz qo‘rqinchli tush ko‘rsa, chap tomoniga tuflab qo‘ysin va tushning yomonligidan (Allohdan) panoh so‘rasin. Shunda yomon tush zarar qilmaydi”, deganlar (Imom Buxoriy rivoyati).
Ya’ni yomon tush ko‘rgan kishi chap tomonga yengilgina tuflab: “Robbim! Ko‘rgan tushimni yomonligidan panoh so‘rayman”, deb qo‘yadi.
Ba’zi ulamolar imkon bo‘lsa o‘rnidan turib, tahorat olib, ikki rakat nafl namoz o‘qigani hamda biroz sadaqa qilib qo‘ygani yana ham yaxshi, deyishgan.
Shuningdek, tush inson taqdirini belgilamaydi. Tushga ortiqcha baho berib, uni hayot mezoniga aylantirish to‘g‘ri emas. Biz dinimiz ko‘rsatmalariga og‘ishmay amal qilsak, ham moddiy, ham ruhiy tarafdan sog‘lom, irodamiz mustahkam bo‘ladi. Vallohu a’lam!
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.